Dolan uygurlarının sözlü kültür ürünleri

Abstract

Uygur Türkleri, tarihî süreçte ortaya koydukları müzik, resim, heykel, mimarî eser, yazı, şehirleşme özelliklerinin yanı sıra sözlü kültür ürünleri, inançları, gelenek ve görenekleriyle Türk medeniyetinin şekillenmesinde önemli bir rol üstlenmişlerdir. İpek Yolu üzerinde bulunarak ticaretin ve çeşitli kültürlerin etkileşim noktası olma özelliğini gösteren Doğu Türkistan'da zengin sözlü ve yazılı edebî ürünler meydana getirilmiştir. Çalışmanın Giriş bölümünde, Dolan adı, Dolan Uygurlarının tarihî, yaşadıkları coğrafya ve bölgenin mimarî yapısı hakkında bilgiler verilerek Doğu Türkistan'da belirli bölgelerde yaşayan ve Uygurların bir kolu olan Dolan Uygurları tanıtılmaya çalışılmıştır. Ardından çalışmanın konusu, amacı, yöntemi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci Bölüm'de, Dolan Uygurları hakkında yapılmış bilimsel çalışmalar kronolojik olarak tanıtılıp değerlendirilmiştir. Sözlü Kültür Ürünlerinin İncelenmesi başlıklı İkinci Bölüm'de, seçilen metinlerde geçen mitolojik, tarihî, dinî, sosyal hayat ve geleneklerle ilgili unsurlar incelenmiştir. Çalışmanın temelini oluşturan bu kısım, Dolan Uygurları ile Uygur Türklerinin diğer grup ya da bölgelerinin düşünüş ve inanış biçimlerine, sosyo-kültürel yaşamlarına dair benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koymada önem taşımaktadır. Üçüncü Bölüm'de, kitap ve makalelerden temin edilen efsane, masal, atasözü, koşak metinlerinin transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Sonuç kısmında ise, Dolan adı ve Dolan Uygurlarının tarihî hususunda ileri sürülen görüşler ele alınmıştır. Çalışmada seçilen metinlerin incelenmesinden hareketle, Dolan Uygurlarının sözlü kültür ürünlerinin muhtevasıyla ilgili sonuçlar genel hatlarıyla verilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dolan, folklor, gelenek ve görenekler, makam, meşrep, sözlü kültür ürünleri, Uygurlar.

Uyghur Turks have had an important role in shaping Turkish civilization with oral culture products, customs and traditions, beliefs and values as well as characteristics of music, painting, sculpture, architectural work, writing, urbanization. In East Turkestan which showed feature of being interaction point of trade and various cultures, by situating on Silk Road, rich oral and written literary works were created. In Introduction Chapter of the study, by giving information on the name Dolan, Dolan Uyghurs' history, geography where they are living and architectural structure of region, we tried to introduce Dolan Uyghurs. Later on, information on subject, purpose and method of the study was given.In First Chapter, we introduced chronologically and evaluated scientific studies which were carried out on Dolan Uyghurs.In Second Chapter, we investigated mythological, historical, religious, social life- and traditions-related elements which were mentioned in the selected texts. This chapter constituting basis of the study is of importance in revealing similarities and differences for thought&belief ways and socio-cultural lifes of Dolan Uyghurs with Uyghur Turks' other groups and regions.In Third Chapter, we made transcription and transliteration into Turkey Turkish of texts of legend, tale, proverb and koşak. In Conclusion chapter, we addressed opinions which are brought forward on the name Dolan and Dolan Uyghurs' history. After that, we tried to present roughly results concerning content of Dolan Uyghurs' oral culture products, based on investigation of texts selected in the study. Key Words: Dolan, folklore, tradition and customs, maqam, mashrap, oral culture products, Uyghurs.