0-12 yaş arası çocuklarda BCG aşılama ve komplikasyon sıklığının incelenmesi

Abstract

SONUÇLAR VE ÖZET ? Tüberküloz, Dünyada ve Türkiye'de mortalite ve morbidite açısından önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Tüm Dünyada tüberküloz infeksiyonunun prevalansı %33, hastalığın insidansı ise 100.000'de 152 olarak hesaplanmakta (145) ve yılda 8 milyon yeni vaka ve ayrıca 3 milyon tüberkülozdan ölüm bildirilmektedir (146). Ülkemizde 0-5 yaş grubunda tüberküloz insidansı %5 olarak bildirilmektedir (147). q Tüberküloz insidansının yüksek olduğu ülkelerde, özellikle ağır formların ( %78 oranında yaygın tüberküloz formlarından ve %64 oranında tüberküloz menenjitten koruma) gelişmesini önlediği gösterilen BCG aşısı ile rutin aşılama Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmektedir. BCG'nin Mycobacterium tuberculosisin özellikle primer odaktan hematojen yayılımında etkili olduğu düşünülmektedir. ü Enfeksiyon ya da BCG sonrası koruyuculuğu gösteren serolojik bir test yoktur. PPD testi BCG sonrası bağışıklığın göstergesi olarak kullanılmaktadır. BCG sonrası koruyuculuk ile PPD duyarlılığı arasındaki ilişki optimal değildir (148,149,150). PPD yanıtının olmaması her zaman bağışıklığın olmadığı anlamına gelmez. Aşı sonrası PPD cevabı 3 yıldan sonra azalsa bile gerçek koruyuculuğun 10-20 yıl gibi daha uzun bir süre sürdüğü düşünülmektedir. o Tüberküloz hastalığının daha ağır seyretme tehlikesi yaş küçüldükçe artmaktadır. Gelişmekte olan ülkekerde bireylerin tüberküloz basili ile karşılaşmaları daha küçük yaşlarda olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü gelişmekte olan ülkelerde bebeklik çağında bir doz BCG yapılmasını önermektedir. Bunun zamanlamasını her ülke epidemiyolojik özelliklerine göre planlamalıdır. o Genel olarak bir BCG aşısının toplam bakteri yükü lokal reaksiyon sıklığını, canlı bakteri sayısı ise PPD duyarlılığının derecesini belirlemektedir (137). Günümüzde en sık kullanılan Pasteur susu 1173 P2, Danimarka susu 1331, Glaxo susu 1 077 ve Tokyo susu 1 72 dir.pasteur ve Danimarka suşlan kuvvetli T.C....... 71 DOKÜMANTASYON m * ıve yan etki insidansı yüksek suşlardır. Ülkemizde ithal Glaxo ve Pasteur kuru aşılan kullanılmaktadır. o BCG ile aşılanma sonrası ortalama 4 hafta sonra aşı yerinde nodul oluşur. Zamanla kızarıklık ve akıntı oluşabilir. Temiz bir petle kapatmak yeterlidir. 3 ay içinde kabuklanma ve skar gelişimiyle sonuçlanır. Bu reaksiyonun daha erken ortaya çıkıp 10-15 günde kaybolması kişinin tüberküloz basiliyle daha önce karşılaştığını gösterir (Koch fenomeni/ Akselere reaksiyon). Aşı sonrası 2-12 hafta (ortalama 3-8 hafta) içinde PPD yanıtı oluşur. q Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan bölgesel adenopatiler aşılamanın steril şartlarda yapılmadığım ve kaşımayla aşı yerinin enfekte olduğunu düşündürür. BCG adenitler BCG'nin en sık komplikasyonudur. PPD testi negatif olanlarda aşıdan 2-3 ay sonra meydana gelir. Lenf bezinin çapı 1.5 cm' den büyüktür ve akciğer filmi normaldir. Lenfadenitler aşıyla aynı tarafta ve en sık koltuk altındadır, servikal, supraklavikular hatta submental bölgelerde de olabilir. Süpüratif olmayanlar fonksiyon kaybı yapmıyorlarsa tedavi uygulanmadan izlenir. Süpüre olanlarda ise total eksizyon en radikal ve en kesin tedavi yaklaşımıdır. İnsizyon, spontan drenaj (medikal tedaviyle spontan drenaj sıklığı artar) ya da cerrahi drenaj önerilmez. Zira hem tekrarlama riski fazladır hem de deride belirgin iz biralar (151-153). Sonuç olarak: BCG aşısına bağlı komplikasyon sıklığı: ¦ Kullanılan aşı susu ve kalitesi, aşı dozu, uygulama metodu; ¦ Aşılanan kişinin yaşı, beslenme ve bağışıklık durumu; ¦ Aşıyı uygulayacak kişinin becerisi, aşılama için yeterli steril koşulların sağlanması ile ilişkilidir. Komplikasyonların tedavisi konusunda fikir birliği yoktur. Medikal tedavinin (İsoniazid, İsoniazid+Rifampin veya Eritromisin), tedavi verilmeden sadece gözleme göre hafif derecede üstünlüğü saptanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü cerrahi tedaviyi cilde yapışık veya fîstülize lefadenopatilerde önermektedir. 72? Çalışmamızda; ¦ BCG ile aşılanma oranının yüksek bulunması, doğumda aşılama yerine 2. ayda aşılamanın vaka kaybına yol açmadığı, ¦ 2. ayda aşılamayla çocuğun gerek deri kalınlığının artması, gerekse doğal savunma mekanizmalarının güçlenmesiyle aşılamanın daha efektif uygulanabildiği, ¦ Bir dönem yüksek oranda görülen aşırı lokal ülserasyon ve lenfadenopatinin klasik kitaplarda verilen oranlardan daha düşük oranlara gerilediği saptanmıştır. Bu sonuç; kullanılan aşının kaliteli olması, sağlık personelinin aşılama konusunda daha eğitimli olması, aşının hazırlanmasında ve uygulanmasında steriliteye önem verilmesi gibi etkenlere bağlı olabilir. ? Gerek çalışma sonucumuzdan gerekse Sağlık Bakanlığı'nın yayınladığı istatistiklerden BCG ile aşılanmanın giderek istenilen düzeylere ulaşmakta olduğu görülmektedir. Ülkemizde yeniden ciddi bir sağlık sorunu haline gelen tüberkülozdan çocuklarımızı korumak için aşılama ihmal edilmemeli; toplumu korumak ve hastalığın insidansını azaltmak için ise hastaların ve temaslıların tesbiti, tedavisi ve takiplerinin ciddiyetle yapılması gerekmektedir. Hastalığın kontrolünde yaşam kalitesinin yükseltilmesi en önemli, fakat, gerçekleştirilmesi en zor koşuldur. 73