Okul öncesi çocukların yemek yeme davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma, okul öncesi çocukların yemek yeme davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Malatya İli Battalgazi İlçesi belediye sınırları içerisinde, sosyoekonomik düzeylerine göre tabakalandırılan 9 okulun 500 anasınıfı öğrencisi (K: 227, E:273) ve onların ebeveynleri oluşturmuştur. Etik kurul, kurum ve ebeveyn onamı alınan araştırmada veriler, Ebeveyn ve Çocuk Kişisel Veri Toplama Formu ve Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA) ve antropometrik ölçümlerle toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi; tanımlayıcı istatistikler, cronbach alpha, bağımsız gruplarda t testi, kappa testi, Anova testi, Post hoc analizi ve Pearson korelasyon testleri kullanılarak yapılmıştır. Araştırmaya katılan okul öncesi çocukların, Beden Kütle İndeksi (BKİ)' ne göre %21.4' ünün zayıf, %4.4' ünün fazla kilolu ve %9.0'unun obez olduğu, zayıflığın kızlarda (%23.8), fazla kiloluk ve obezitenin (%14.3) erkeklerde fazla görüldüğü saptanmıştır (p>0.05). Fazla kilolu ve obez çocukların, anne ve babalarının da fazla kilolu ve obez olduğu bulunmuştur (p<0.001). BKİ'ye göre obez olan çocuklar (n=45), anneleri tarafından normal (%66.7) ve zayıf (%2.2) olarak değerlendirilmiş, çocuğun BKİ'si ile annenin çocuğun kilosunu değerlendirmesi arasında zayıf düzeyde (κ =0.278; p<0.001) uyum olduğu saptanmıştır. Sosyoekonomik düzeyi yüksek olan bölgelerdeki okullarda, çocuklarda obezite oranının (%16.0), düşük olan bölgelerdeki okullarda ise çocuklarda zayıflık oranının (% 29.8) daha fazla olduğu belirlenmiştir (p<0.001). Obez olan çocukların; ÇYDA Gıda Heveslisi (GH), Gıdadan Keyif Alma (GKA) puan ortalamalarının, zayıf olan çocuklarda ise Tokluk Heveslisi (TH), Yavaş Yeme (YY) puan ortalamalarının yüksek olduğu (p<0.05), her iki cinsiyette de çocukların BKİ'si arttıkça GH ve GKA puanlarının arttığı, YY puanlarının azaldığı bulunmuştur (p<0.05). Çocukların yeme davranışlarını; çocuğun doğum kilosu, ailenin sosyoekonomik durumu, ebeveyn yaklaşımları, çocuğun öğün sayısı ve öğün atlama durumu, gıda takviyesi kullanımı, fast-food tüketimi, uyku öncesi yemek tüketimi ve reklamların etkilediği tespit edilmiştir (p<0.05). Bu sonuçlar doğrultusunda, okul öncesi çocukların büyümelerinin izlenmesi, normalden sapmaların erken dönemde tespit edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması için hemşireler tarafından düzenli aralıklarla okullarda BKİ izleminin yapılması, ebeveynleri fazla kilolu ve obez olan çocukların daha sık aralıklarla takip edilmesi önerilmektedir. Okul öncesi dönem çocukların ebeveynlerine, yaş dönem özellikleri, yemek yeme davranışları ve etkileyen faktörler, çocuklarının kilo durumunu doğru algılamalarında farkındalıklarının arttırılmasına yönelik eğitim ve danışmanlık verilmesi önerilmektedir. Ayrıca okul öncesi çocukların yemek yeme davranışını etkileyen faktörleri belirlemede çok merkezli ve geniş örneklem düzeyinde çalışmaların yapılması önerilebilir. Anahtar kelimeler: Çocuklarda yeme davranışı, hemşirelik, okul öncesi çocukTez Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Zehra ÇALIŞKAN, Prof. Dr. Semra KOCAÖZ Sayfa Adeti: 105

This study was conducted as a descriptive study to determine the eating behaviours and affecting factors of preschool children.Sample of the study was composed of 500 kindergarten students (F:227, M:273) of 9 schools which were stratified by socioeconomic levels within the borders of Battalgazi city of Malatya province and their parents. Data of the study of which ethical approval, institutional approval and parent consent were obtained, were collected with Parent and Child Personal Data Collection Form, Child Eating Behaviour Questionnaire (CEBQ) and anthropometric measurements were taken with electronic scale, steel tape measure and inelastic tape measure. Data were analyzed with descriptive statistics, Cronbach's alpha, independent samples t test, kappa test, ANOVA, Post hoc analysis and Pearson correlation tests.Based on body mass index (BMI), 21.4% of the preschool children participating in the study were undernourished, 4.4% were overweight, 9.0% were obese while undernutrition was higher in girls (23.8%) than in boys (14.3%) (p>0.05). It was found that parents of the overweight and obese children were also overweight and obese (p<0.001). Obese children (n=45) based on BMI were evaluated by their mothers as normal (66.7%) and undernourished (2.2%), there was a weak correlation between the BMI of the child and the mother's assessment of the child's weight (κ =0.278; p<0.001). It was determined that obesity ratio in schools with high socioeconomic levels (16.0%) and undernutrition ratio in schools with low socioeconomic levels (29.8%) were high (p<0.001). Mean CEBQ Food Responsiveness (FR), Enjoyment of Food (EF) scores of obese children and mean Satiety Responsiveness (SR), Slowness in Eating (SE) scores of undernourished children were high (p<0.05), it was found that FR and EF scores increased and SE scores decreased as BMI of children increased in both genders (p<0.05). Child's birth weight, socioeconomic status of the family, parental approaches, the number of meals and skipping status of the child, use of food supplements, fast-food consumption, pre-sleep food consumption and advertisements affected the eating behaviours of the children (p<0.05). According to these results, monitoring of BMI in schools and more frequent follow-up of children whose parents are overweight and obese by nurses at regular intervals are recommended for monitoring the growth of preschool children, early detection of deviations from normal and to take the necessary measures. Training and counseling to parents of preschool children is recommended about age characteristics, eating behaviors and affecting factors and for raising awareness of children in correct perception of weight status. In addition, multicentre and large sample level studies may be recommended for determining the factors affecting the eating behaviors of preschool children.Key words: Eating behavior in children, nursing, preschool childrenThesis Advisor: Assist. Prof. Dr. Zehra ÇALIŞKAN, Prof. Dr. Semra KOCAÖZ,Page Number: 105