Traditional vernacular houses in Anatolia: The question of evaluative criteria

Abstract

Bu çalışmada, geleneksel konut yapılarına ilişkin değerlendirme süreç ve ölçütleri çeşitli yönleriyle incelenerek bu konuda karşılaşılagelen güçlükler ve kaynakları tanımlanmakta ve günümüze kalabilmiş geleneksel, yöresel konut örneklerinin daha doğru değerlendirilmeleri için bir model taslağı geliştirilmektedir. Tartışmaya dayanak olmak üzere birinci bölümde, mimarlık dalında geçerli eleştirel değerlendirme süreç ve ölçütlerinde izlenen belir sizlik ve tanımsızlık sorunları ortaya konmakta, yöresel mimarlıkla kurumsallaşmış mimarlık arasındaki ilişkiler özetlenerek yeniden gözden geçirilmektedir. Çalışmanın ana konusunu oluşturan Anadolu geleneksel, yöresel konut mimarlığı örneklerinin bilinen kaynakları ile çeşitli özellikleri ve yakın geçmişteki -19. ve 20. yüzyıllar- gelişmelerle ilgili genel döküm ikinci bölümde verilmektedir. Son bölümde, kullanılagelen değerlendirme ölçütleri genel olarak ve ayrıca 1710 sayılı Eski Eserler Kanunu' nun yürürlükte kaldığı sürede -1973 ile 1983 yılları arasında- Gayri Menkul Eski Eserler ve AnıtlarYüksek Kurulu' nca alınmış koruma kararlarından bazıları ve bunları izleyen Danıştay davaları özelinde yeniden irdelenmekte, farklı düzeylerdeki akademik çalışmalarla desteklenen öneriler, ileriye dönük yeniden düzenlemeler ve tezin sonuçları da aynı bölümde sunulmaktadır. Anahtar kelimeler: mimarlıkta eleştiri, yöresel mimarlık - kurumsallaşmış mimarlık, mimarlıkta yöreselcilik, tarih- selcilik, mimarlıkta imgebilim, koruma, tipplojik incelemeler, değerlendirme, konut, GEEAYK.

In this study, various issues surrounding the process and criteria of architectural evaluation as regards the traditional vernacular houses are examined with a view to identifying and isolating the possible sources of conflict and controversy as well as construing a prospective model for a more proper evaluative criteria for future reference. The esoteric nature of and the ambiguities inherent to architect ural criticism and an overview of vernacular building practice as the opponent or complementary tradition vis-a-vis the so-called institution alized kind are outlined in the way of a preliminary background in the first part. The origins, essential elements, and the relatively recent development -i.e. in the nineteenth and twentieth centuries- of the surviving vernacular building stock in Anatolia are looked at in the second part as the prime subject matter of the thesis; while in the third and final part the pertinent evaluative criteria are analyzed in further detail, generally as well as in particular reference to a number of official conservation decisions followed by appeal cases which were handled by the High Court (T.C. Danıştay) in the ten years from 1973 to 1983 during which the Antiquities Law 1710 had remained in force. Possible modifications in the required variety of the inputs of evaluative criteria are also offered along with the conclusions of the thesis. Key words: architectural criticism, vernacular- institutionalized architecture, vernacularism in architecture, historicism, architectural semiotics, conservation, typological analysis, evaluation, house, GEEAYK.