Hayali-yi Gülşeni Divanı üzerine bir inceleme

Abstract

VII YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZETİ HAYÂLÎ-Yİ GÜLŞENÎ DİVÂNT ÜZERİNE BÎR İNCELEME İnci Kiremitçi Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı Afyon KocatepeÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ocak 2001 Danışman: Doç.Dr.Ali Torun Orta Asya'dan batıya doğru göç eden ve IX-X. yüzyılda İslâmiyeti kabul ederek yeni bir dünya içine giren Türkler arasında Arap ve İran etkisiyle ortaya çıkan tasavvuf akımına bağlı edebiyatm adı `Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı'dır.` Türkler X. yüzyılda İslâmiyeti kabul ettiklerinde Anadolu'ya ilk gelenler arasında dervişler vardır. Özellikle Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu'da tekke ve tarikatlar kurulmuş, tarikat şeyhleri tasavvufî düşüncelerini şiir, musikî aracılığıyla yaymaya çalışmışlardır. Zamanın padişahları da tarikat şeyhlerine mürid oldukları için tarikatlara maddî manevî destek sağlamışlardır. Mevlâna Celâleddin-i Rumî, Yunus Emre, Ahmed Yesevî Türk edebiyatmda öncü mutasavvıflardır. Divân'ını incelediğimiz Hayâlî-yi Gülşenî lö.yy'da yaşamış bir mutasavvıfdır. Babası Gülşenî tarikatının kurucusu İbrahim Gülşenî' dir. Hayâlî-yi Gülşenî bundan dolayı tasavvufun içinde büyümüştür. Tasavvuf konusunda derin bir bilgiye sahip olduğu şiirlerinden anlaşılmaktadır. Divândaki şiirlerin büyük bir bölümü tasavvufîdir. Allah sevgisi, Allah'a kavuşma arzusu şiirlerde açıkça görülür. Tasavvufun özü bu dünyada iken de Allah'a kavuşmanın mümkün olacağıdır. Hayâlî-yi Gülşenî, bazı şiirlerinde bu konuya değinir. Hayâlî-yi Gülşenî'ye göre bu dünya boştur. Gerçek dünya Allah'a kavuşulan dünyadır. Bazı şiirlerinde herkesin zevk ve sefa içinde yaşarken kendisinin dert ve mihnet içinde olduğundan bahseder. Bu dünya gerçek dünya olmadığı için çektiği sıkıntılar onu Allah'a kavuşturmak için gereklidir.

VIII ABSTRACT HAYALI-Yİ GÜLŞENI DİVANI İnci Kiremitçi Department Of Folk Literature Afyon Kocatepe University The Institute Of Social Sciences January 2001 Advisor : Associate Professor Dr. Ali Torun `Folk Mysticism Literature` is the name of literature linked to mysticism current which is come on the scene with the influence of Arabian and Iranian between Turks immigrated to the West from from Middle Asia and entered new world by accepting Islam in XI-X centruies. Dervishes were among the first comer to Anatolia when Turks accepted Islam in X century. Especially, after Malazgirt Victory, tariquats and tekkes were established; tariquats' sheiks tried to spread their mysctic ideas by their poetry and music. Since the padishahs' of that time were disciple of those tariquats, they supported them in materalistic and spiritual way. Mevlâna Celâleddin-i Rumî, Yunus Emre, Ahmed Yesevî are pioneer sufis in Turkish Literature. Hayâlî-yi Gülşenî whose Divân we study is a sufi lived in 1 6. Century. His father is ibrahim Gülşenî founder of Gülşenî Tariquat. Hayâlî-yi Gülşenî growed up in mysticism. His deep knowledge about mysticism is understood from his poems. Big part of poems in Divân are sufistic. Love of Allah, desire to reunion with Allah is seen in his poems clearly. Essence of mysticism is possibility of reuniting with Allah while we're in this world. Hayâlî-yi Gülşenî refer to this subject in some of his poems in his Divân. Ccording to him, this wolrd is useless. The world reunited to Allah is the real world. He mentioned in some of his poems that he were in worry and hardship while everybody lived with pleasure and delight. Since this world is not real, all distress he suffered are necessary to reunite with Allah.