1923-1940 arası konusunu Türk tarihindan alan tiyatrolar

Abstract

VII ÖZET Türk edebiyatında, tarihî oyunlar üzerine bugüne kadar yeteri derecede bilimsel çalışma yapılmamıştır. Bu alanda yapılmış bibliyografik çalışmalar da ihtiyaçlara cevap vermekten uzaktır. Tiyatro edebiyatımızda, Tanzimat Döneminde Namık Kemal ve Abdülhak Hamid ile başlayan tarihî malzemeye yöneliş, Cumhuriyet'in ilk yıllarında belirli bir yoğunluk kazanmıştır. Bu yoğunluğun altında Cumhuriyet'in ideolojik yapısını, bu yapıya uygun yurttaş profilini oluşturma ve yayma emelleri yatmaktadır. Bu nedenledir ki oyunlarda Resmî Tarih Tezi paralelinde bir tarih anlayışı ve Cumhuriyet insanına örnek teşkil edecek ya da ibret vesilesi olacak şahıslarla karşılaşılır. Osmanlı ile Cumhuriyet'in farklarının vurgulandığı bu döneme ah eserlerde, Cumhuriyet, Atatürk'ün erdemleri ve Atatürkçü düşüncenin millîliği İslâmiyet Öncesi Türk tarihinde temellendirilmiştir. 1923- 1940 yıllan arasında yazılan tarihî oyunlara oyun dili açısından yaklaşıldığında da birkaç eser dışında tüm oyunların Cumhuriyet'in dil politikasına uygunluk gösterdiği görülür. Bazı eserlerde dilde sadeliğe önem verildiği gibi, öztürkçe sözcüklerin de bolca kullanıldığı dikkat çeker. Mekân ve dekor kurgularında sadelik arz eden oyunlarda, şahıs kadroları açısından tekdüzelik göze çarpar. Tiyatro yazarları, eserlerde vak'a zamanı ile anlatma zamanı arasındaki benzerliklerden yola çıkarak her iki zaman dilimi arasında bir ilişki kurmuşlardır. Tiyatro tekniği açısından başarılı olmayan eserlerde, tezli olmalarının bir sonucu olarak telkin üslûbu hâkimdir. Çalışmamıza esas olan tiyatro ürünleri, tiyatro edebiyatımızda uzun ömürlü olamamıştır. Bunu, dönemin siyasî eğilimlerine kapılan yazarların sanat kaygısından uzak tezli eserler vermeleri ve Cumhuriyet'in ilk yularında ivme kazanan tiyatroyu taşraya ulaştırma politikasının bir süre sonra hızını yitirmesiyle açıklamak mümkündür.

ABSTRACT In Turkisch Literature, scientific studying hadn't been done about historical theatrical presentation until this time. The bibliographic studies that were studied about historical theatrical presentation hasn't been enough. In our theatre literature firstly Namık Kemal and Abdülhak Hamid started to work with historical materials. After that studies have increased in first years of Turkish Republic. That increasing is caused from ideological origin of Turkish Republic. As a result of this, in theatrical presentation, there is a formal history mentality which indicates a parallelism with the formal history thesis. And also some people, which are the good examples for republic people, exist; the works in this period focused on the differences between Ottomon Empire and Turkish Rupublic. In these works, Republic, the virtues of Atatürk and Kemalist thoughts' nationalization are based on Turkish history which is before the Islamic constructions. In view point of linguistic all of the historical theatrical presentation that has written between 1923-1940 had been along with Turkish Republic's Language politics, except some presentation, had been considered in become grammatically simpler and levically purer and used real Turkish word. The presentations that is simple from place and set is monotonous. At the written works, the authors of theatrical presentation had established relations with event time and explain time because od similarities. At the written works that aren't successful from the point of view of theatre techniquel, the style of the suggestion is dominete. Because, they have thesis. The theatre works that we worked hadn't lived very long. Because, the authors had trusted politician tendency of period of time. And they had written the thesis theatre works without art anxiety. The other cause is the theatre that is starting gain momentum in first years of Turkish Republic had changed the impetus after anytime.