İlköğretim öğrencilerinde duyuşsal özelliklerin öğrenilmesinde öğretmen etkinlikleri

Abstract

11 YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZETİ İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE DUYUŞSAL ÖZELLİKLERİN ÖĞRENİLMESİNDE ÖĞRETMEN ETKİNLİKLERİ Murat BAŞAR İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ağustos 2002 Danışman: Yrd. Doç. Dr. Cemil YÜCEL Bu araştırına öğretmenlerin duyuşsal özelliklerinden kaynaklandığı varsayılan tutumları ile öğretmenlerin öğrencilerinin duyuşsal yaşantılarım düzenleyici etkinlikleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarma çabasıdır. Çalışmanın evrenini, Uşak ilinde 153 ilköğretim okulunda görev yapan 1054 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini bu populasyondan `random` şekilde çekilmiş 330 öğretmen oluşturmaktadır. Dağıtılan 330 adet anketten kullanılabilir olarak kabul edilmiştir. Hem evrenin hem de örneklemin %63'ü bay, %37'si bayan öğretmenlerden oluşmuştur. Evreni ve örneklemi oluşturan öğretmenlerin %46'sı şetar merkezinde, geri kalan %54'ü kasaba ve köylerde görev yapmaktadır, örneklemi oluşturan öğretmenlerin %46'sı şehir merkezinde geri kalan %54'ü kasaba ve köylerde görev yapmaktadır. Veriler üç ayrı ölçme aracının devreye sokulmasıyla toplanmıştır. Birincisi; kişisel verileri kapsamıştır. İkinci ve üçüncü ölçme araçları bir takım aşamalardan geçerek meydana getirilmiştir. Bu aşamalar, Goleman'm kitabında bulunan teorik temellere dayalı olarak soru geliştirilmesi ve bir pilot çalışmada yapılan bir takım madde analizleridir. Bu aşamalardan sonra örneklemden elde edilen veriler, hem ikinci hem de üçüncü ölçme aracı için, madde analizlerine ve temel bileşenler analizine tabi tutulmuştur. Duyuşsal özellikleri ölçtüğümüz ölçek dört ana boyuttan oluşmaktadır (Dışa dönüklük, duygularım kontrol etme, duyguların arkında olma ve empati). Bu aracın ortaya koyduğu ölçümlerin güvenirliği 0,79 olarak bulundu. Üçüncü ölçmeIll aracıyla öğretmenlerin sınıf içinde yaptıkları ve öğrencilerin duyuşsal hayatına faydalı olabilecek etkinlikler ölçülmeye çalışılmıştır. Bu araç beş etkinlik ortaya koymuştur. Bu ölçeğin güvenirliği 0,89 olarak bulunmuştur. Üçüncü aracın ortaya koyduğu beş etkinlik şunlardır: (l)Öğrenci merkezli olma,(2) Sosyal duyarlılık,(3) İletişimde geri bildirimde bulunma,(4) Öğrencinin kendisini tanımasına yardım,(5)Öğrenciye değer verme. Analizler sonucunda öğretmenin duygularım kontrol edebilmesi ve sosyal duyarlılık haricindeki duyuşsal özellikler ve öğrencinin duyuşsal özelliklerinin gelişmesine katkıda bulunabilecek etkinlikleri pozitif yönde birbirleriyle ilişkilidirler. Korelasyonların büyük bir bölümünün orta düzeyde bulunması öğretmenin duyuşsal özelliklere sahip olmasının tek başına yeterli gelmediği; öğrencilerine sundukları faydalı etkinliklerin ortaya çıkabilmesinin başka faktörlere de bağlı olması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır. Duyuşsal özellikleri yüksek derecede olan öğretmenler, sınıflarında öğrencilerinin duyuşsal özelliklerine katkıda bulunabilecek aktiviteleri daha büyük bir ihtimalle yapma eğilimindedirler. İleride yapılacak araştırmalarda, tek başına yeterliği olmadığı görünen, fakat gerekliliği anlaşılan duyuşsal Gafilliklerinin yanında ne gibi faktörlerin, öğretmenlerin sınıf içinde çocukların duyuşsal özelliklerine katkıda bulunabilecek aktiviteler sergilemesine etki edebileceğini incelenebilir. Anahtar Kelime: Duyuşsal Tutumlar, Duygusal Zekâ, ilköğretim, İlköğretim Öğretmenleri

IV ABSTRACT The purpose of this study is to identify emotional attitudes of elementary teachers and determine relationships between these attitudes and teachers' classroom activities that to enhance students' emotional life. The population of the study consists of 1054 elementary school teachers working in 153 schools in the province of Uşak, Turkey. A random sample of 330 teachers drawn from the population computes the sample of the study. Of these 330, a useful return rate of % 99 was realized. Both in the population and in the sample, 63% of teachers are males and 37% of teachers are females. Teachers working in the urban center total 46% of all teachers in the population and remaining 54% work in rural areas. Teachers working in the urban center total 46% of teachers in the sample and remaining 54% of the sample work in 9 rural areas. Data was collected via utilization of three instruments. The first covered questions related to demographic information of teachers. The second and third instruments were devised after a series of development phases. The phases included item development from the theoretical foundation in the Goleman's book and a series of item analyses in a pilot sample. After these phases two instruments were subjected to a series of item analyses and principal component analyses. The second instrument measuring emotional attitudes of teachers consisted of 32 items and four dimensions, extroverted social relations, emotional control, emotional awareness, and empathy. The overall alpha reliability of the measurement equals to 0.79. The third instrument measured classroom activities that is assumed to enhance emotional life of students. The instrument generated five dimensions with an overall reliability of 0.89. The five dimensions of activities of teachers include (1) being student- centered, (2) being sensitive to students' and parents' problems, (3) proving feed- back in communications, (4) helping students realize their characteristics, and (5) being considered and valuing their individuality. Analyses revealed that all correlations among teachers' emotional attitudes and teachers' activities were significant at 0.05 level except for the relationship between social sensitivity and emotional control The majority of the correlations among dimensions are at a moderate range suggesting that teachers who are high in emotional attitudes tend to engage in activities that help students' emotional life however some other factors must be present for teachers to engage in such activities. The furtherV research can investigate other factors besides teachers emotional attitudes to explain teachers' activities that improve students' emotional life. Key words; Emotional attitudes, emotional intelligence, elementary education, elementary teachers