Domates (Solanum lycopersicum)`de likopen seviyesini belirleyen genlerin kalıtımı ve çevre varyansının etkisi

Abstract

Türkiye de dâhil olmak üzere ıslah çalışmaları kapsamında geliştirilen lezzetsiz ve besin içeriği bakımından yetersiz ticari çeşitlere karşı önemli tepkiler oluşmakta, sağlıklı beslenmeye, doğal ve katkısız ürünlere yönelim nedeniyle de kalite özelliklerinin, ıslah kriterleri içerisinde önemini giderek artırmaktadır. Böyle bir durumda, tüketilen besinler arasında yüksek payı olan domatesin, besin içeriği arasındaki likopen seviyesi, antioksidan ve anti-kanserojen bir madde olması sebebiyle büyük önem taşımaktadır. Yüksek likopen seviyesine sahip yeni domates çeşitleri geliştirilerek, bu yönde yapılacak çalışmalara ışık tutulması hedeflenmekte ve geliştirilecek yeni çeşitlerle birim alanda yüksek verime sahip olmanın yanı sıra insan sağlığına olumlu yönde etki edecek yüksek besin içeriği de sağlanacaktır.Bu tez çalışmasında farklı dikim sezonlarına uygun olabilecek F1 domates çeşitleri ve ebeveynlerinin, güz ve bahar dönemi olmak üzere 2 farklı dikim dönemindeki toplam likopen değerleri değerlendirilmiştir. Çalışmada 18 adet hibrit ve ebeveynlerden oluşan genotip değerlendirilmiş ve likopen miktarları hesaplanmıştır. Bahar dönemi sonucunda elde edilen likopen miktarı ortalama 64.16 ± 8.85 mg/kg olarak, güz dönemi sonucunda elde edilen likopen miktarı ortalama 44.58 ± 10.39 mg/kg olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bu sonuçlar ışığında bahar dönemi yetiştiriciliğinde elde edilen domatesteki likopen miktarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir.Domatesteki likopen içeriği üzerine çevre ve genetiksel etki hesaplamak adına yapılan Pearson korelasyonu sonucunda elde edilen r=0.666 (p≤0.01 düzeyinde anlamlı) değer, domatesteki likopen miktarı üzerine çevrenin etkisinin %34 civarında olduğunu göstermektedir. Elde edilen %66'lık sonuç ise likopen miktarı üzerindeki genetik etkiyi açıklamaktadır.

Significiant dissadisfaction has mounted with hybrid tomato flavour and nutriant content. Awareness for nutriant value and taste of tomato has put pressure to breed better tasting and higher nutriant value tomatoes. Highly consumed tomato is a major source of lycopene and antioxidants. By devoloping new tomato hybrids with higher lycopene content would increase healt benefits for all consumers.In this study, F1 tomato varieties suitable for different planting seasons and their parents were selected and the performances of the materials during the two different planting periods, namely spring and fall season were evaluated.The 18 hybrids and their parents were evaluated and lycopene contents were measured. The average lycopene level obtained in the spring period was 64.16 ± 8.85 mg / kg, in the fall season was calculated as 44.58 ± 10.39 mg / kg. According to these results, the amount of lycopene was determined higher in the spring then fall season cultivation.the Pearson correlation was calculated for the environmental and genetic effects on the lycopene content r = 0.666, (p ≤ 0.01). The value indicates that enviremantal effect on the level of lycopene is around 34%. In after Word, the genetic effect is %66 that determines lycopene level in the homozygous parental lines and their respective hybrids.