Çevre maliyetleri muhasebe sistemi ve bir uygulama

Abstract

Ill DOKTORA TEZ OZETI ÇEVRE MALİYETLERİ MUHASEBE SİSTEMİ VE BİR UYGULAMA Ercüment OKUTMUŞ İşletme Anabilim Dalı Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran 2005 Danışman: Prof. Dr. Halim SÖZBİLİR Çalışmada, işletme düzeyinde, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevreye yönelik zararların yok edilmesi için oluşan maliyetlerin muhasebeleştirilmesi konu edinilmiştir. Konu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalarda ulusal düzeyde milli gelir hesaplarından öteye gitmeyen, daha ziyade ekonomi alanına yönelik konular üzerinde durulduğu ve işletme düzeyinde yapılan çalışmaların çok genel düzeyde kaldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle çalışmada özellikle bugün önemli boyutlara ulaşmış olan çevre kirliliğinin işletme düzeyinde muhasebeleştirilmesi üzerinde odaklanması gerekli görülmüştür. Girişi takiben çalışmanın ilk iki bölümünde literatüre dayalı olarak, bu çevresel duyarlılığa nasıl gelindiği, konunun yasal çerçevesi, çevre muhasebesi ve maliyetleri yaklaşımları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde üretim, ticaret ve hizmet faaliyeti yürüten işletmelerde çevre maliyetlerinin muhasebe hesaplarında nasıl gösterileceği ve nasıl muhasebeleştirilmesi gerektiği, Tekdüzen Muhasebe Sistemi'nden yararlanarak teorik boyutta çevre maliyetlerinin işletme düzeyine nasıl uyarlanacağı ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Dördüncü bölümde ise alanda çevre kirliliğinin yoğun olduğu kabul edilen bir akümülatör üretim işletmesinin gerçek verilerinden yararlanarak bir model uyarlaması yapılmıştır. Çevre maliyetlerinin işletme hesaplarına yansıtılmasında eksikler görülen şu konular üzerinde özellikle durulmuştur: Çevre maliyetlerinin belge edinim zorluk derecesi, çevre maliyetlerinin çevre yönelimli sınıflandırılması, yapılmakta olan yatırımların ve direkt ilk madde malzeme giderlerinin muhasebeleştirilmesi, genel üretim giderlerinde gider yerlerine göre toplanmış çevre maliyetlerinin dağıtılması, bunların birleşik maliyet yöntemine göre mamul maliyetlerine yüklenmesi ve atıkların muhasebeleştirilmesi. Sonuç olarak, çalışmada bu konuların derinlemesine ele alınmasıyla özellikle önceki çalışmalarda eksik olan çevre maliyetlerinin Tekdüzen Muhasebe Sistemi'ne uyarlanması sağlanmıştır.

IV ABSTRACT ENVIRONMENTAL COSTS ACCOUNTING SYSTEM AND AN APPLICATION Ercüment OKUTMUŞ Department of Management Afyon Kocatepe University, The Institute of Social Sciences January 2005 Advisor: Prof. Dr. Halim SOZBILIR The study covers the topic of the accounting of the costs incurred in the prevention of environmental pollution and removal of harmful wastes on the firm level. It has been discovered that the previous works in this area was limited to national income accounts on the national level. The works done on the firm level has been of a general nature. Thus, in this study, the accounting of environmental pollution on the firm level has been given the priority. After the introduction, in the first two sections of the study, how environmental sensitivity has so far developed, the legal framework of the issue and the approaches of the environmental accounting and costs have been explained. In the third chapter, how environmental costs showed be shown in the accounts and their accounting is explained. In the fourth chapter, an accumulator producing company's data are utilized in a model application. The deficiencies seen in reflecting environmental costs on to accounts of firms have also been taken up. They are:The level of difficulty in obtaining related documents in conventional classification, classification of environmental costs, accounting of current investments and cost of direct material, in the distribution of environmental costs within the overhead manufacturing costs and their inclusion in manufacturing costs, making the reflection of environmental costs on to product cost using joint cost method and accounting of wastes. In conclusion, due to the in-depth analysis of these topics in the study, the deficiencies seen in the previous works with respect to adaptation of environmental costs to the Uniform Accounting System has been achieved.