GSM 900 MHZ mobil telefonların oluşturduğu manyetik alanın etkisiyle ratlarda meydana gelen oksidatif değişiklikler üzerine melatoninin etkisi

Abstract

54 6. ÖZET Son yirmi yıldır manyetik dalgaların insan sağlığına zararlı etkilerinin olup olmadığı çok fazla tartışma konusu olmuştur. 900 MHz frekansında çalışan cep telefonları, 1800 Mhz'de çalışanlardan daha sık kullanılmaktadır. Cep telefonlarının yaydığı radyasyonun oksidatif stres aracılığıyla zararlı etkilere neden olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca 900 MHz frekansta oluşan manyetik alana maruz kalmanın endojen antioksidan melatonin salınımını azalttığına dair çalışmalar da mevcuttur. Bu çalışmada 900 MHz'de oluşan manyetik alana maruz kalan raflarda oksidatif stresin ortaya çıkıp çıkmadığı ve endojen antioksidan enzimlerin aktivasyonlarında plazma, böbrek, karaciğer ve beyin dokularında değişiklik olup olmadığının belirlenmesi ve olası değişiklikler üzerinde melatonin uygulamasının koruyucu etkisinin araştırılması amaçlandı. Bu çalışmada 30 adet Wlstar-Albino cinsi rat, manyetik alan (M) grubu, melatonin+manyetik alan (MM) grubu ve kontrol (K) grubu olmak üzere randomize olarak eşit üç gruba ayrıldı. M grubundaki raflar günde 30 dakika olmak üzere 2 hafta süre ile 900 MHz frekansında 2 Watt şiddetinde manyetik alana maruz bırakıldılar. MM grubuna ise saat 17.00 ile 09.00 arasında oral olarak içme suyu ile 10 mg/kg/gün dozunda melatonin verildi. Deney hayvanları gündüzleri de manyetik alana maruz bırakıldılar. K grubu da aynı deney ortamına sokuldu, fakat manyetik alan uygulanmadı. Deney bitiminde rafların kan, beyin, karaciğer, böbrek dokuları alındı. Bu dokular homojenize edilerek elde edilen homojenat, süpernatan ve ekstraktlannda CAT, SOD, GSH-Px enzim aktiviteleri ve MDA düzeyleri spektrofotometrik olarak ölçüldü. Elde edilen veriler bilgisayarda SPSS® 9.0 programında istatistiksel olarak değerlendirildi. K grubu ile M grubunun karaciğer SOD, GSH-Px, CAT aktiviteleri ve MDA düzeyleri karşılaştırıldığında; M grubunda bu parametrelerin hepsinin de anlamlı olarak kontrol grubundan yüksek olduğu görüldü. M grubu ile MM grubu karşılaştırıldığında MDA düzeyinin M grubuna göre anlamlı olarak55 yüksek olduğu, buna karşın enzim aktiviteleri arasında anlamlı bir fark olmadığı görüldü. K ile M gruplarının beyin dokusundaki SOD, GSH-Px, CAT aktiviteleri ve MDA düzeyleri incelendiğinde; M grubunda üç enzim aktivitesinin ve MDA düzeylerinin anlamlı olarak artmış olduğu bulundu. M grubu ile MM grubu karşılaştırıldığında M grubunda CAT ve SOD aktivitelerinin anlamlı olarak düşük olduğu tespit edildi. K ile M gruplarının plazmasındaki SOD ve GSH-Px aktiviteleri karşılaştırıldığında; M grubunda GSH-Px aktivitesinin anlamlı olarak azaldığı, SOD aktivitesinde ise anlamlı bir değişiklik olmadığı bulundu. M grubu ile MM grubunun plazma SOD ve GSH-Px aktiviteleri karşılaştırıldığında; MM grubunun SOD enzim aktivitelerinin anlamlı olarak artmış olduğu görüldü. K ile MM grupları karşılaştırıldığında; K grubunun GSH-Px aktivitesinin anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulundu. K ile M gruplarının böbrek dokusundaki SOD, GSH-Px, CAT aktiviteleri ve MDA düzeyleri karşılaştırıldığında; M grubunda CAT enzim aktivitesinin ve MDA düzeylerinin anlamlı olarak artmış olduğu bulundu. K ile MM grubu karşılaştırıldığında ise MM grubunda MDA düzeylerinin anlamlı olaörak yüksek olduğu bulundu. M grubu ile MM grubu karşılaştırıldığında M grubunda MDA düzeylerinin anlamlı olarak yüksek olduğu, buna karşın CAT enzim aktivitesinin ise anlamlı olarak düşük olduğu bulundu. Sonuç olarak; cep telefonlarının yaydığı 900 MHz frekansındaki manyetik alanın çeşitli dokularda neden olduğu olumsuz etkilerde oksidatif stresin rol oynadığı ve bu olumsuz etkilerden melatonin verilmesiyle kısmen korunulabileceği görüldü. Anahtar kelimeler : 900 MHz, manyetik alan, melatonin, oksidatif stres, antioksidan enzimler.

56 7. SUMMARY It has been too much discussed for last twenty years whether there are harmful effects of magnetic fields for human health. 900 MHz cellular phones are more often used than the ones of 1800 MHz frequencies. It is suggested that the radiation of cellular phones may do harmful effects by means of oxidative stresss. In addition exposure to 900 MHz magnetic field is known to supress melatonin release. In this study it is aimed to find whether the plasma, kidney, liver and brain tissue of rats exposed to 900 MHz frequency magnetic field showed alterations in levels of stress and endogenous enzymes, and also to investigate the preventive effect of melatonin administration on possible changes of tissues. In this study 30 Wistar-Albino rats were divided randomJy into three equal groups according to number as magnetic field (M) groups, melatonin+magnetic field (MM) groups and control (K) group. The rats in M group were exposed to 900 MHz frequency 2 Watt powered magnetic field 30 minutes a day for 2 weeks. MM group was given melatonin 10 mg/kg/day by trap water between the hours 17.00 and 09.00, and were exposed to magnetic field at daytime. K group was put in the same conditions, but not in magnetic field. At the end of the study, the blood, brain, liver and kidney tissues were taken out. These tissues were homogenised and activities of catalase (CAT), superoxide dismutase (SOD), and glutathione peroxidase (GSH-Px) enzymes and malondialdehide (MDA) levels were measured spectrofotometricaljy in homogenates, supernatants and extracts. The data were asessed in computer statistically in SPSS 9.0 program. When the groups K and M were compared according to SOD, GSH- Px and CAT activities, it was found that all these parameters were signifcantly higher than the ones of control group. When group M and MM57 were compared, MM had significantly higher levels of MDA whereas activities of enzymes did not differ as well. When SOD, GSH-Px and CAT activities and MDA levels of brains of group K and M were examined, all these were found to be increased significantly. CAT and SOD activities were found in group M to be lower than the ones in group MM. Comparing the SOD and GSH-Px activites of plasmas of group K and M, GSH-Px activities were decreased significantly, whereas no changes were found in SOD activities. The SOD enzyme activities of group MM showed increases when compared to group M, and group K had higher activities of GSH-Px than the ones group MM had. When we compare the groups K and M for the activities of SOD, GSH-Px, CAT and levels of MDA, group M was found to have increased levels of MDA and CAT activities. MM group had significantly higher MDA levels comparing to group K. This activity were also found higher in group M than in MM, but CAT activities were decreased in contrast. As a result ; it was seen that oxidative stres played a role in the adverse effects of cellular phones radiating 900 MHz frequency magnetic field, on various tissues and that it is possible to be prevented by melatonin administration.