1926-1930 Ağrı isyanları

Abstract

Dış destekli ve bir teşkilat tarafından yönlendirilen Cumhuriyet tarihinin önemliisyanlarından bir tanesi Ağrı ve yakın çevresinde ortaya çıkmıştır. Ağrı isyanlarının temelindesiyasi Kürtçülük hareketi ve ngiliz kışkırtması yatmaktadır. syanı yönlendiren ise Kürt-Ermeni dayanışmasını temsil eden Hoybun Cemiyetidir. Ağrı isyanı ile ngiltere, Türkiye'yiburalarda uğraştırarak, Ortadoğu'daki hâkimiyetini sürdürmek amacını gütmüştür.ngilizler yeni Türk Devletini zor durumda bırakmak maksadıyla, Ortadoğubölgesindeki çıkarlarına hizmet edecek Hoybun Cemiyeti'nin kurulmasına ön ayakolmuşlardır. Bazı aşiret reisleri ile yapamadıkları yıkıcı ve bölücü faaliyetlerini Doğu veGüneydoğu Anadolu bölgesinde ?Ermenistan ve Kürdistan? hayalini gerçekleştirmek için bubölücü hareket Ermeniler ile beraber yürütülmüştür.Şeyh Sait isyanın ardından birçok Kürtçü lider, kadro ve aşiret reisi Irak, ran veSuriye'ye kaçmışlardır. Bu kişiler legal ve illegal yollarla yürüttükleri faaliyetlerini buülkelere taşımışlar, Kürt Teali Cemiyeti, Kürt Teşkilatı çtimaiye Cemiyeti, Kürt UlusalBirliği ve Kürt Millet Fırkası gibi çeşitli yapılanmalar içerisine girmişlerdir. Bu teşkilatlarınmensupları ngiltere'nin organizatörlüğünde, Ermeni Taşnak Komitesi mensuplarıkullanılmak sureti ile Xwebun-Hoybun teşkilatları bir araya getirilmişlerdir. Ağrı isyanı ilengiltere, Türkiye'yi buralarda uğraştırarak, Ortadoğu'daki varlığını sürdürmek gayretiiçerisindeydi.Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Ağrı'da başlatılan hareketi bastırmak için, 4 yıl askeriharekâtlar yapmış ve 1930 Haziran ayında, Zeylan olayları ile başlayan süreç sonunda isyan14 Eylül 1930 tarihinde sona erdirilmiş ve bölge isyancılardan temizlenmiştir.

One of the most important rebellion of republican history took place Ağrı and Ağrıregion. It was guided by an organization supported by foreign power. The base of therebellion is political Kurdism and British provocation. The rebellion was directed by Hoybunassociation which is symbol of Kurd-Armenian coalition. The British try to annoy Turkishtroops and to continue their sovereignty in The Middle East with this rebellion.The British intended to make trouble to New Turkish State by supporting to formHorbun association which helps their interest in The Middle East region. They used sometribe leaders to spread destructive and disrupter activities in Eastern and South EasternAnatolia which was failed. They tried to settle their ?Armenian and Kurdistan? dream in thisregion with this dividing movement. They acted with Armenian to turn their policy intoreality..Many Kurdish political leaders, tribe leaders and personnel escaped Iran, Iraq and Syriaafter Seikh Sait rebellion. They carried on their illegal activities by joining Kurdish LoftySociety (Kürt Teali Cemiyeti), Kurdish Institute and Social Society (Kürt Teşkilatı çtimaiyeCemiyeti), Kurdish National Society (Kürt Ulusal Birliği), and Kurdish People Party (KürtMillet Fırkası). The member of these groups united with Xwebun-Hoybun organization byBritish coordination. The British wanted to carry on their sovereignty in The Middle East andmade trouble to Turkey with Ağrı rebellion.The government of Turkish Republic had spent 4 years to overcome Ağrı rebellion. Therebellion was started with Zeyland incident in June 1930 and was overcome on 14 September1930. The all region was cleaned from rebels.