Kazakistan`da enerji, finans ve büyüme ilişkisi üzerine ampirik analiz (1994 - 2013)

Abstract

Bu tezin amacı, Kazakistan'da ekonomik büyüme, enerji tüketimi ve finansal gelişimarasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu ilişki üçlemesi üzerinde yapılan çalışma, Kazakistan içinsağlanan verilere dayanarak 1994 - 2013 yılları arasında eş bütünleşme için vektörotoregresyon modeli, Johansen eş bütünleşme ve etki tepki testleri gibi modelleri kullanarakfarklılaşmış ekonomik büyüme modelleri ve ampirik verileri analiz eder. Farklılaştırılmışmetodolojik ve teorik tartışmalar büyük bir çerçeve içinde göz önüne alındığında elde edilensonuçlar, Kazakistan'da ekonomik büyüme, enerji tüketimi ve ticaret açıklığı faktörleriarasındaki güçlü ve uzun vadeli ilişkinin bulunduğunu göstermektedir. Mali faktör ise,nispeten küçük numune nedeniyle, yetersiz eş bütünleşme sonuçlarını meydana getirdi. Bu 3faktör arasındaki eşbütünleşme ilişkisi ticari küreselleşme kavramını destekliyor, yaniekonomiler arasındaki denge dinamiklerini oluşturan ticari küreselleşme gelişmiş ülkelerdedaha hizmet odaklı hale geldikçe, gelişmekte olan ülkelerde yüksek sanayileşme süreçleriyaşanıyor. Sanayileşme, gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sürecinde yüksek enerjiyoğunluğu yaşamalarına sebep olmaktadır. Bu enerji faktörüne büyük ölçüde bağımlı olanülkeler nihayetinde gelişme süreçlerini limitleyip yavaşlayacaklardır. Bu gelişim sürecikavramı enerji tüketimine son derece bağımlı iken sabit durum düzeyinde başarı ve servisözelliklerine doğru bir hareketin, elektrik enerjisi tüketiminde azalmaya ve aynı zamandaenerji kullanımı verimliliğini geliştirmeye yol açmasını kanıtlar.Gelişmekte olan Kazakistan'da ticaret, finansal gelişmenin yerine hakim bir faktörolduğunu ispat etmektedir ancak gelişmiş ülkelerdeki örnekten varsayımla finansal yapıyaaşırı vurgu ile ekonomi içindeki payı artacağı için olumlu faktör olarak yanıt verebilir.Anahtar Kelimeler: Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi, Gelir, Finansal Gelişme,Ticaret Açıklığı, Eşbütünleşme, Kazakistan.

The purpose of this thesis is to identify relationships between the economic growth,energy consumption and financial development in Kazakhstan. The study over therelationship applied differentiated economic growth models and empirical data analyses asVAR model for cointegration, Johansen cointegration and Impulse response tests based on thedata provided for Kazakhstan on the period of 1994 - 2013.Within consideration of a large framework of differentiated methodological andtheoretical discussions the achieved results indicate the presence of strong long runrelationship between economic growth, energy consumption and trade openness factors inKazakhstan. Financial factor due to the relatively small sample performed insufficientcointegrating results. The cointegrational relationship between those 3 factors supports theconcept of trade globalization. It supports the view of trade creating the balancing dynamicsbetween economies, which means as developed countries become more service orienteddeveloping ones experience high industrialization processes. Industrialization leadsdeveloping countries to experience high energy intensity during the development process.That serves as evidence proving those countries being largely dependent on energy factor,limiting which will eventualy slowdown development processes. This proves the concept ofdevelopment process being highly dependent on energy consumption while the achievementof the steady state level and the movement towards the service specification may lead todecrease in the level of energy consumption and meanwhile to increase in the efficiency of theenergy use. Trade in developing Kazakhstan proves to have a dominating factor instead offinancial development. However, from the example of developed countries high emphasis onthe financial structure may respond as positively influencing factor as its share will growwithin economy.Key Words: Economic Growth, Energy Consumption, Income, Financial Development, Trade Openness, Kazakhstan, Cointegration.