Etkinlik değerlendirme yöntemi olarak veri zarflama analizi: BIST sürdürülebilirlik endeksinde bir uygulama

Abstract

Artan rekabet ortamında işletmeler elde etmek istedikleri çıktılara ulaşmak için girdilerini minimum seviyede tutarak etkin faaliyet yürütmek zorundadırlar. Minimum girdilerle maksimum çıktıları elde etmek işletmelerin etkinliğini, verimliliğini, etkililiğini ve karlılığını arttırarak sürekliliğini de sağlamaktadır. Bu tezde, BİST Sürdürülebilirlik Endeksinde işlem gören işletmelerin 2015 yılı etkinlikleri Veri Zarflama Analizi ile belirlenmiştir. Bu şirketlerin, girdiye yönelik CCR modeli kullanılarak toplam etkinlik değerleri, girdiye yönelik BCC modeli kullanılarak teknik etkinlik değerleri ve bu değerlerin birbirine oranlanması ile ölçek etkinliği değerleri elde edilmiştir. Çalışmada girdi değişkeni olarak öz kaynaklar, toplam borçlar, toplam varlıklar ve personel sayısı, çıktı değişkeni olarak da satışlar, net kar, aktif karlılık oranı ve öz kaynak karlılık oranı kullanılmıştır. Çalışma da CCR modeline göre 7 işletme etkin çıkarken 22 işletme etkin çıkmamıştır. BCC modeline göre 12 işletme etkin çıkarken 17 işletme etkin çıkmamıştır. Ölçek etkinliğine sahip olan yani optimal ölçekte faaliyet gösteren işletme sayısının 9 olduğu da çalışmadan çıkarılan sonuçlar arasındadır. Etkin olmayan Karar Verme Birimlerinin etkin olabilmeleri için CCR modeline göre girdi değişkenlerini ortalama %29,3, BCC modeline göre %39,3 azaltmaları gerekmektedir.

In the increasing competition environment, companies have to keep their inputs at a minimum to reach the output they want to achieve. Achieving maximum output with minimum inputs also ensures continuity of companies by increasing efficiency, productivity, effectiveness and profitability of the enterprises. In this thesis, efficiency of corporate that are operand in the BIST Sustainability Index in 2015 are determined by Data Envelopment Analysis. The total efficiency values of each company have been attained with the use of input oriented CCR model, technical efficiency values of them have been attained with the use of input oriented BCC model and the scale efficiency values of them have been attained by comparing these values to each other. Equity, total debts, total assets and number of personnel were used as input variables, sales, net profit, return on assets and return on equity were used as output variables in this study. According to the CCR model, 7 company were efficient while 22 company were non-efficient. According to the BCC model, 12 company were efficient while 17 company were non-efficient. The number of companies having scale efficiency is 9, which is one of the results obtained without working. Non Efficient DMUs must reduce input variables %29,3 according to CCR model and %39,3 according to BCC model for be efficient.