Demokrat parti dönemi Mersin (İçel) milletvekilleri ve meclis faaliyetleri(1950-1960)

Abstract

Bu tez Demokrat Parti IX. X. ve XI. dönemleri Türkiye Büyük Millet Meclisinde görev alan Mersin milletvekillerinin özgeçmişleri ve meclisteki siyasi faaliyetlerini içermektedir. Bu çalışma, giriş ve beş bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş kısmında Cumhuriyet döneminde yaşanan siyasi olaylar, Tek partili hayattan çok partili sisteme geçiş süreci ve 27 yıllık CHP iktidarının yapmış olduğu faaliyetler ifade edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca 1950 ile 1960 yılları arasındaki siyasi hayatta özetlenmiştir. Tezin birinci bölümünde siyasal muhalefetin ortaya çıkışı ve DP'nin kuruluşu anlatılmıştır. DP'nin kurulmasının ülke genelindeki etkileri tespit edilmiş ve ardından CHP'li olan dört milletvekili, Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan'ın parti kongresinde ''Toprak Reformu'' üzerine muhalefet olmaları neticesinde ilk kez muhalefet partisinin kurulacağının işareti verilmiştir. Uzun süreden sonra tek parti yönetiminin sona erip, yeni partilerin kurulduğunu ve demokratik faaliyetlerle seçimlerin yapıldığı yine birinci bölümde açıklanmış ve seçimlere katılan partilerin Türkiye genelinde aldıkları oy oranları gösterilmeye çalışılmıştır. Seçimler sonucu elde edilen bilgiler ile bu dönemin genel hatlarıyla ülkenin siyasi hayatının nitelikleri izah edilmiştir. Bu dönemde seçimlerde ülke genelinde çeşitli olaylar yaşanmış ve bunlar gündeme alınarak yapılan politikalar değerlendirilmeye çalışılmıştır. 1946'dan 1960 yılına kadar Türkiye'de bulunan CHP, DP, HP ve MP gibi siyasi partilerin kurulum aşamalarına kısaca değinilmiş hatta 21 Temmuz 1946 milletvekili seçimlerinin kaynaklara göre şaibeli olduğu iktidar ile muhalefeti karşı karşıya getiren seçimler olarak anıldığı tezde belirtilmiştir. Partilerin programları birbirleri ile kıyaslanmış; bu partilerin siyasi hayata girmesinde DP'nin izlediği politikalar sonrasında partiden istifa eden milletvekillerinin etkisinin büyük olduğu açıklanmıştır. Daha sonra 1950-54, 1954-57 ve 1957-60 yıllarında iktidar ile muhalefet arasındaki ilişkilerin tespitine yer verilmiş; bu ilişkilerin ülke geneline etkileri izah edilmiştir. Seçimlerin başlamasıyla beraber partilerin seçim propagandalarına değinilerek seçimlerdeki iktidar-muhalefet arasında yaşanan rekabetçi faaliyetlerde çıkan olaylara da kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde IX. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisine Mersin milletvekili olarak seçilen Refik Koraltan, Hüseyin Fırat, Aziz Köksal, M. Salih İnankur ve Şahap Tol'un özgeçmişleri, meclise sundukları kanun teklifleri, takrirleri(önerge) ve mecliste yaptıkları konuşmalar açıklanmıştır. Ayrıca tezin bu bölümünde TBMM'yi ziyarete gelen komşu ülkelerin temsil heyetlerinin konuşmalarına da yer verilmiştir. DP iktidarında gelen bu heyetlerin ülkeleriyle bazı dostluk ve ticari anlaşmalar yapıldığı çalışma da belirtilmiş; Milletvekillerinin meclis içerisinde hangi konu için söz aldıkları meclis tutanaklarına göre açıklanmıştır. Üçüncü bölümde X. Dönem Mersin Milletvekillerin de IX. döneme göre bazı değişikliklerin olduğu tespit edilmiştir. Buna göre; Şahap Tol ve M. Salih İnankur bu dönemde Mersin'den milletvekili seçilmedikleri gibi Yakup Çukurova, Mehmet Mutlugil ve M. Hidayet Sinanoğlu gibi kişiler X. dönem Mersin milletvekili olarak Meclisteki yerlerini almışlardır. Böylelikle bu dönemde Mersini temsilen toplam altı milletvekili görev almıştır. Bu milletvekilleri Yakup Çukurova, Mehmet Mutlugil, M. Hidayet Sinanoğlu, Refik Koraltan, Hüseyin Fırat ve Aziz Köksal'dır. İşte tezin bu bölümünde Meclise yeni katılan üç milletvekilinin özgeçmişleri verildiği gibi ayrıca bu dönem Mersin milletvekillerinin TBMM sundukları kanun teklifleri ve takrirleri(önerge) ile Mecliste tartışılan önemli konulardaki aktif konuşmalarına değinilmiştir. Dördüncü bölümde ise XI. Dönem Mersin Milletvekilli sayısının on'a çıktığı görülmüştür. Meclise bu dönem de Mersin'i temsilen katılan milletvekilleri İbrahim Gürgen, M. Hamdi Dölek, Yakup Karabulut ve Niyazi Soydan'dır. Tezin bu bölümünde Meclise yeni katılan Mersin milletvekillerinin özgeçmişleri açıklanmış ayrıca mevcut bulunan milletvekilleri ile beraber TBMM'ye sundukları kanun teklifleri, takrirleri(önerge) belirlenerek, meclis kürsüsünden yaptıkları konuşmalar ifade edilmiştir. Beşinci bölümde 27 Mayıs 1960 Askeri Darbe ve Yassıada'da yargılanan Mersin milletvekillerinden Refik Koraltan, Yakup Karabulut, Niyazi Soydan ve Hüseyin Fırat'ın kendi savunmaları ile onlar üzerine verilen kararlar anlatılmaya çalışılmıştır. DP'nin 1946 ile 1960 yılları arasındaki siyasi hayatı ele alınmış ve yaşanan siyasi olayların ülke geneline yansımaları ile darbeyi hazırlayan sebepler bu son bölüm de açıklanmaya çalışılmıştır. Darbe girişiminden sonra DP'lilerin yargılanmak üzere Yassıada'ya götürülmesi ve yargılama süreçleri ele alınmış ayrıca savunmalarına ilişkin belgelerde Başbakanlık Cumhuriyet Arşivin(BCA)den temin edilerek konuya açıklık getirilmesi amaçlanmıştır. Tezin sonuç kısmı yazıldıktan sonra faydalanılan arşiv, gazete, araştırma-inceleme ve diğer kaynaklardan oluşan geniş bir kaynakçaya yer verilmiştir. Son olarak da tezde kullanılan bazı önemli belgelerin fotokopileri ek olarak tezin sonuna eklenmiştir.

This thesis contains the activities of the deputies of Mersin in Turkish Grand Nation Assembly in IX, X and XI terms (1950-1960). The study includes five chapters, one of which is the introduction. In the introduction, the political events in the Republic era are briefly discussed. The transition from one-party to multi-parties, its steps, its drawbacks, the events experienced before and after the transition are tried to explain. The activities of 27-year-reign of CHP ( Public Party of Republic) are given in the introduction Political life is summarized, giving importance to 1950-1960s. In the first chapter of the study, the emergence of political opposition and the establishment of Democrate Party are tried to explain. The fact that establishment of DP was welcomed nationwide whereas it was opposed and reacted by some was given in detail. Four deputies of CHP, namely, Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü and Refik Koraltan gave signals to the establishment the first opposition party after opposing `the Soil Reform`. After relatively long time, the end of one party administration and the establishment of new parties and elections within democracy have been discussed. The rates of polls of parties were shown. The results of elections and the qualities of the political life's of the era are explained. During this period, various events were seen throughout the country and these faults were handled. It is seen that the election held on 21 July 1946 was suspicious and the administration and the opposition were in guarrel. The establishments of the political parties such as, CHP, DP, HP, and MP were mentioned during 1946-1960. The programs of the parties were summarized and compared. The establishment and the entering of the parties were the results of policies of DP and the effects of the MPs resigning from it. Then, the relationships between the administration and the opposition, how those relations were established and the flaws of those relations are explained. The effects of events between the administration and opposition on the lives of people throughout the country are given importance. With the start of elections and election activities, what things were within the party programs and what sort of works were done are explained. The speeches made by some MPs increased the political tensions. The events and guarrels and competitive activities emerged between the administration and the opposition are briefly stated. In the second chapter, In the IV. Terms, Refik Koraltan, Hüseyin Fırat, Aziz Koksal, M. Salih Inankur and Sahap Tol were chosen as MPs of Mersin. In this term, Mersin chose five MPs for DP. In the .The MPs that were elected in Mersin in IX. term, are taken into consideration. The curriculum vitae's of the MPs of this term, bills submitted to the assembly by them, proposals are tried to explain. The speech of thanking made by Refik Koraltan who was chosen as the president of the Assembly is given and explained. Which issues the MPs wanted to speak on are determined by means of the registrars of the Turkish Grand Assembly. It is tried to find the documents which were about the bills and proposals made by the MPs and whether those ones were accepted or not. What proposals were given and on which issues they were given are explained by looking up the volumes of registrars. III. Chapter, the curriculum vitaes, the bills and proposals submitted to the Turkish Grand Assembly of X. term Mersin Deputies are given in detail. In this term, Yakup Karabulut, Yakup Çukurova, Mehmet Mutlugil and M.Hidayet Sinanoğlu joined the IX. term deputies. Şahap Tol, M. Salih İnankur were not chosen MPs in this term. The activities of the MPs during the works and negotiations in the Assembly are discussed. Refik Koraltan was chosen as the president of the Assembly again. The speech and bills of the MPs are shown with the help of registrars. MPs of Mersin participated in the bills and proposals and in the works discussed in the Assembly. In the IV. Chapter, the curriculum vitaes of MPs, bills and proposals submitted to the Assembly by Mersin MPs of XI. term are tired to explain. In the XI. term, the presidentship of Refik Koraltan, İbrahim Gürgen, M.Hamdi Dölek, Yakup Karabulut and Niyazi Soydan are taken into consideration. In this term, Yakut Karabulut took part in the serious works actively and gave proposals and bills to the Assembly. It was understood that the tension in the Assembly increased during this term by looking at the Assembly registrars.In the V. chapter, which is the last one, the statements and testimonies of some MPs who were tried in Yassiada because of 27 May 1960 military coup and verdicts are discussed. Also, the political life of DP between 1950-1960 is handled. It is stated that the political events started to have influence on people who took streets. The reasons for the coup are explained. The seize of power by the army is mentioned in this chapter. The MPs of DP were taken to Yassiada to have been tried. These trials were administrated by Higher Justice Committee and Higher Insvestigation Committee, which were appointed by the army. The lawsuits against the MPs by prosecutors are discussed. The testimonies of Refik Koraltan, Yakup karabulut, Hüseyin Fırat, Niyazi Soydan were obtained from Republic Archives of the Prime Ministry. It was explained that the lawsuits accused Refik Koraltan of violating the constitution, arming the public, using the stuff of the palaces. The testimonies of him and his lawyers were examined and summarized. The MPs mentioned that DP had been following wrong policy and they regretted all those wrong policies. Refik Koraltan and Hüseyin Firat were sentenced to death and life prison but due to medical conditions and illnesses, they were freed by National Unity Committee. It is seen that some MPs were active in political arena while some did not participate in many activities and stayed passive. The bills and proposals were partly for Mersin while some of them were related to all nation. In this thesis, the speech that could be obtained and works of MPs were examined in volumes and interpreted. A broad bibliography which consists of differents resources suchs as newspapers, archive documents, speech is added at the end of the thesis. Finally, some important documents used in the thesis were added.