Türk kültüründe analık ve iz bırakan analar

Abstract

Bir topluluğu millet yapan bazı unsurlar bulunmaktadır. Gelenek, görenek ve inançların oluşturduğu kültür, bu unsurların başında gelmektedir. Her kültürün kendi dinamikleri vardır ve bunlar millî olma özelliği taşırlar. Milleti ve millî kültür değerlerini oluşturan temel unsurlardan birisi de ana / anne kavramıdır. İlkel dönemlerden bu yana kutsal kabul edilen bu varlık etrafında hem dünya hem de Türk mitolojisinde çeşitli inançlar ortaya çıkmıştır. Ana / anne çeşitli vasıf ve şekillerde sembolize edilmiştir.Bu çalışmada Türk kültürü, mitolojisi ve inançlarında yer alan ve dişi ruhlar içerisinde değerlendirilen analar ile onların fonksiyonları incelenmiştir. Çalışmada ana / anne kavramı ve bu dişil ruhun görünümleri genel olarak mitolojik ve menkıbevî analar başlıkları altında incelenmiştir. Türk dünyası coğrafyası esas alınarak yapılan çalışmada Türk mitolojisi, kültürü ve inançlarında yer alan tüm dişil ruhlar tespit edilmiştir. Özellikle işlev bakımından iyi ve kötü ruhlu analar olarak adlandırdığımız kategorinin Mitolojik (Yer) Ana'nın türevleri olduğu görülmüştür. Menkıbevî anaların ise genel olarak mitolojik anaların İslamî forma bürünmüş hâlleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mitoloji, kültür, inanç, ana / anne, Mitolojik Ana, Menkıbevî Ana.

A community needs certain elements to become a nation. Consisting of tradition, customs and beliefs, culture forms the basis of these elements. Each culture has its own dynamics and they are national. One of the basic elements that make up the nation and national cultural values is the concept of mother. Various beliefs have emerged both in the world and Turkish mythology around this concept which is considered sacred since the primitive times. The concept of mother is symbolized in various qualities and forms.In this study, the mothers and their functions which are included in Turkish culture, mythology and beliefs and evaluated in female spirits were examined. The concept of mother and the appearance of this feminine spirits are examined under the headings of mythological and legendary mothers in general. In the study conducted on the basis of the Turkish world geography, all the feminine spirits in Turkish mythology, culture and beliefs have been identified. It is seen that the category named as good and bad spirited mothers in terms of their function are the derivatives of the Mythological (Earth) Mother. It is also concluded that legendary mothers are broadly the Islamic versions of the mythological mothers.Key words: Mythology, culture, belief, mother, mythological mother, legendary mother.