Isparta – Eğirdir Gölü`nde doğal radyoaktivite tayini ve yaşam boyu kanser riski açısından değerlendirilmesi

Abstract

Uzun yarı – ömürleri sebebiyle, dünyanın oluşumundan günümüze kadar ulaşmış olan, 238U, 232Th ve 40K gibi radyoaktif elementlerin analiz edilmesiyle; taş, toprak, sediment gibi maddelerden kaynaklanan doğal radyasyon seviyesi ölçülebilmektedir. Bu tez çalışmasında Göller Bölgesinin en büyük ikinci gölü olan Eğirdir Gölü' ndeki doğal radyoaktivite seviyesi, gama spektrometresi yöntemi ile belirlenmiştir. Buna ek olarak, Eğirdir Gölü'nden alınan su örneklerinin toplam alfa – toplam beta aktiviteleri ölçümleri gerçekleştirilerek, su kaynaklı doğal radyoaktivite seviyesi de belirlenmiştir. Bu analiz işlemleri, aynı numune alım noktaları için, Eğirdir Gölü' nün su bakımından en zengin olduğu dönem olan Haziran ayı ile su bakımından en fakir olduğu dönem olan Kasım ayında tekrarlanarak, mevsimsel değişimin etkileri araştırılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler ışığında, uygun dönüşüm faktörleri kullanılarak, bu doğal radyoaktivite seviyesinin; toplum bireyleri arasında yaşam boyu kanser oluşturma riski hesaplanmıştır. Yapılan bu çalışma ile Isparta-Eğirdir Gölü çevresinde yaşayan kişilerin, ne kadar doğal radyoaktiviteye maruz kaldıkları belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Isparta - Eğirdir Gölü' nden alınan sediment örneklerindeki ortalama spesifik aktivite konsantrasyonları; 238U, 232Th ve 40K radyonüklitleri için sırasıyla, 31.61, 28.98 ve 353.68 Bq/kg olarak ölçülmüştür. Bu spesifik aktivite sonuçları, adı geçen radyonüklitler için sırasıyla, 28, 33 ve 440 Bq/kg olan Türkiye ortalamaları ile karşılaştırılabilir seviyedeyken; 35, 30 ve 400 Bq/kg olan dünya ortalamalarından düşüktür. Su örnekleri için ortalama toplam alfa ve toplam beta aktiviteleri sırasıyla, 0.021 Bq/litre ve 0.083 Bq/litre ölçülmüş olup; Türkiye ortalamaları olan 0.063 Bq/litre ve 0.098 Bq/litre değerlerinden düşüktür. Bu çalışma, Eğirdir Gölü'nde ki doğal radyoaktivite seviyesinin araştırıldığı ilk tez çalışması olması bakımından önemlidir.

By analyzing radioactive elements such as 238U, 232Th and 40K, which have reached the present day since the formation of the world due to their long half - life; the levels of natural radioactivity originating from materials such as stone, soil, sediment can be measured. In this study, the natural radioactivity level in Eğirdir Lake, which is the second largest lake in the Lake District, was determined by using gamma spectrometry method. Also, by performing the gross alpha – gross beta activitiy measurements of the water samples taken from Eğirdir Lake; the level of natural radioactivity orginating from water was determined. Moreover, the effects of seasonal change were investigated by repeating the analyzes for the same sampling points in June period and November period. The underlying cause of this approach is, the amount of water in Eğirdir Lake is highest in June and and lowest in November.In the light of the data obtained in this study, by using appropriate conversion factors, the excess lifetime cancer risk, among community members, due to level of natural radioactivity was calculated. With this study, the amount of terrestrial radiation was determined for the people living in the vicinity of Isparta-Egirdir Lake who were exposed to natural radioactivity. According to the findings, in sediment samples taken from Isparta - Eğirdir Lake, average specific activity concentrations for the radionuclides of 238U, 232Th and 40K were measured as 31.61 Bq/kg, 28.98 Bq/kg and 353.68 Bq/kg, respectively. These results were comparable with Turkey averages, which were 28, 33 and 440 Bq/kg, respectively; and lower than the world averages of 35, 30 and 400 Bq/kg, respectively. The average gross alpha and gross beta activities for the water samples were 0.021 Bq/liter and 0.083 Bq/liter; which were lower than the Turkey averages of 0.063 Bq/liter and 0.098 Bq/liter, respectively. This study is also important in terms of being the first thesis study that investigates the natural radioactivity level in Eğirdir Lake.