Maddi olmayan duran varlıkların Türk vergi mevzuatı, tekdüzen muhasebe sistemi ve Türkiye muhasebe standartları yönünden incelenmesi

Abstract

Günümüz iktisadi çalışmalarında işletmelerin varlıkları içerisinde yer alan maddi olmayan duran varlıklarının önemi giderek artmaktadır. İşletmelere ticari yarar sağlayan, üstünlük kazandırabilen fakat fiziksel varlığı bulunmayan bu varlıklar, maddi olmayan duran varlık olarak adlandırılmaktadır. İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için somut varlıklarla birlikte maddi olmayan varlıkları da kullanmaktadır. Bu varlıklar ise patentler, bilgisayar yazılımları, sinema filmleri, telif hakları, isim hakları, ithalat kotaları, pazar payları, müşteri ve tedarikçi ilişkileri ile pazarlama hakları gibi varlıklardan oluşmaktadır. Önemi giderek artan bu varlıklar ile ilgili gerekse ulusal çapta gerekse uluslararası organizasyonlar aracılığı ile çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Muhasebe alanı ile ilgili olarak ulusal alanda yapılan bu düzenlemelerde maddi olmayan duran varlıklar; Vergi Usul Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, Türkiye Muhasebe Standartları ve Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı gibi birçok düzenlemeye konu olmuştur. Uluslararası alanda da yine aynı şekilde maddi olmayan duran varlıklar ile ilgili birçok düzenleme bulunmaktadır. Küreselleşme ile birlikte farklı ülkelerde faaliyet gösteren işletmelerin bir şekilde hazırlanması ve raporlanması gerekmektedir. Bu nedenler ile daha yararlı ve gerçekçi finansal bilgilerin üretebilmesi için özel sektördeki ilgili kişiler, mesleki kuruluşlar ile birlikler ve devletlerarası çalışmalar yapılarak Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) hazırlanmıştır. Türkiye'de de bu standartlar öncelikle Borsada faaliyet gösteren işletmeler ile finans sektöründeki işletmeler (bankalar, sigorta şirketleri, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri gibi) tarafından uygulanmaya başlamış ve uygulama alanı da her geçen dönem giderek artmaktadır. Yapılan bu çalışmada ise işletmelerin aktifleri arasında önemli paylara sahip olan maddi olmayan duran varlıklar, öncelikle Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile Vergi Usul Kanunu çerçevesinde ele alınmış daha sonra ise TMS-38 ile BOBİ FRS'de yer alan düzenlemeler de dikkate alınarak karşılaştırmalar yapılmış, benzerlikler ile farklılıklar ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Tekdüzen Muhasebe Sistemi, Vergi Usul Kanunu, BOBİ FRS, TMS-38.

In contemporary economic studies, intangible fixed assets gradually loom large within the assets of enterprises. Such non-physical assets, which provide enterprises with commercial benefits and superiority, are called intangible fixed assets. In order to sustain their activities, enterprises also utilize intangible fixed assets along with their tangible assets. These assets consist of patents, computer software, motion pictures, copyrights, trademarks, import quotas, market shares, customer and supplier relations, and marketing rights.A variety of regulations have been maintained pertaining to these assets with increasing importance via both national and international organizations. Intangible fixed assets within these regulations conducted on the national basis of accounting field have been subject to many arrangements such as Tax Procedure Law, the Turkish Commercial Law, Capital Market Law, the General Accounting System Application Communiqué, Turkish Accounting Standards, and Financial Reporting Standards for large and medium-sized enterprises. Similarly, many regulations regarding intangible fixed assets have also been conducted within the international scope. Along with globalization, enterprises operating in different countries need to be prepared and reported in a certain fashion. For these reasons, International Accounting Standards (IAS) and International Financial Reporting Standards (IFRS) have been prepared by conducting studies with related individuals, professional organizations and associations in the private sector in order to generate more useful and realistic financial information. These standards have begun to be implemented by financial sector enterprises trading in the stock markets (banks, insurance companies, brokerage firms, and portfolio management companies) also in Turkey within an ever-growing application domain.In this study, intangible fixed assets which have significant shares among the assets of the enterprises are firstly considered within the framework of the Uniform Accounting System and the Tax Procedure Law; comparisons are made by taking the regulations in TAS-38 and FRS for LMEs into account; then similarities and differences are brought forth.Keywords: Intangible Fixed Assets, Uniform Accounting System, Tax Procedure Law, FRS for LMEs, TAS-38.