Sicill-i Ahvâl Defterlerine göre Gaziantepli memurlar

Abstract

XVIII. asrın sonlarından itibaren Osmanlı Devleti'nde köklü değişikliklerin yapılmasının zaruri olduğu anlaşılmıştır. II. Mahmud ve onu takip eden Tanzimat devri idari, siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda köklü değişim ve gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. II. Abdülhamid devrinde de, bürokratik teşkilatlanmadaki reformlar gelişerek devam etmiştir. Bir asırdan fazla süren reform çağının temel maksadı tam anlamıyla bir merkezi idareyi oturtmaktır. Bu anlamda bir bütün oluşturan XIX. Yüzyıl yenileşme hareketleri, Osmanlı Devleti genelinde, askerî ve mülkî idarenin bütün sahalarında merkeziyetçi düşünce ve bu düşünce doğrultusunda düzenlemeler getirmiştir. Klasik dönem ile karşılaştırıldığında XIX. yüzyılda bürokratik kadrolar ciddi oranda genişlemiştir. Bu kadroların artırılmasındaki temel amaç Merkez ile Taşra arasındaki iletişimi kuvvetli tutmak ve merkezi otoriteyi devletin en küçük idari birimine kadar hissettirmek olmuştur. XVIII. yüzyıl sonlarında merkez ve taşra teşkilatındaki Osmanlı resmi hizmet kadrosunun toplamı yaklaşık 2.000 olarak tahmin edilirken bu sayı, Sultan Abdülhamid döneminde 35.000 kişiye ulaşmıştır.Sayıları oldukça artmış olan memurların sicil kayıtlarını tutmak ve çalışma usullerini tetkik etmek münasebetiyle 1897 yılında `Sicill-i Ahvâl İdaresi` vücuda getirilmiştir. Sicill-i Ahvâl İdaresi tarafından resmi personele ait, görevleri esnasındaki, maaş, tayin, terfi, azil ve taltif gibi hâl tercümelerini ihtiva eden bilgilerin tutulduğu defterlere kayıt edilmiştir. Bu defterlere ise Sicill-i Ahvâl Defterleri denilmiştir. Bu defterler birkaç memur kuşağını içine alan ve son dönem Osmanlı taşra bürokrasisi ile Hamidiye bürokrasisi hakkında önemli bilgiler ihtiva eden sicil kayıtlarının tutulduğu birinci elden kaynak niteliğindedir.Bu araştırmada sözünü ettiğimiz defterler esas alınarak 8'i Gayrimüslim olan 64 Gaziantepli memurun biyografileri incelenmiş, memurların hayatları ile ilgili tüm ayrıntılar ışığında son dönem Osmanlı bürokrasisi ve Gaziantep şehrinin tarihsel gelişimi sürecine dikkat çekilmek istenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sicill-i Ahvâl, Gaziantep, Bürokrasi, Memur, Biyografi

It was understood by the end of the 18th century that the Ottoman Empire required fundamental changes. The ruling of Mahmud II and the Tanzimat period afterwards was one where important changes and developments on administrative, political, social, cultural and economic fields occured. In the period of Abdulhamid II, reforms on bureaucratic organisations continued, improving. The purpose of this reform age, which lasted over a century, was to completely estabilish a central administration. The 19th century renovation movements which were organised with this purpose, brought adjustments with a centralist mindset on all areas of the military and public administrations of the Ottoman Empire. When compared with the classical period, the number of bureaucratic personnel significantly increased in the 19th century. The main reason behind this increase in number was to strengthen the interaction between the center and rural areas, ensuring that the authority of the central government is felt by even the smallest of administrations. While the number of the civil servant personnel in central and rural administrations of the Ottoman Empire was estimated to be around 2.000 by the end of the 18th century, this number reached 35.000 during the reign of Sultan Abdulhamid.In order to store registers on the personnel and inspect their working behavior, whose numbers had greatly increased, the `Sicill-i Ahvâl Administration` was introduced in 1897 to the administrative body. Sicill-i Ahvâl Administration recorded the status information of the personel during their work span inside multiple registers, which includes data such as their pay, relocations, promotions, discharges and awards. These registers were called `Sicill-i Ahvâl Books`. These registers included entries of several generations of personnel and containts important information on the final period Ottoman rural bureaucracy and Hamidiye bureacracy, serving as a primary source. In this research, the afore-mentioned registers were used as a basis, and the biographies of 64 civil servants from Gaziantep, 8 of which were non-muslims, is researched and every detail of their lives is investigated with intentions to shed light on the Ottoman bureaucracy during the final times and the historical developments of Gaziantep.Keywords: Sicill-i Ahvâl, Gaziantep, Bureaucracy, Civil Servant, Biography