Somut ve somut olmayan kültürel miras kapsamında Antalya Akseki Çukurköy`ün değerlendirmesi

Abstract

Çalışmanın ana amacını, somut ve somut olmayan kültürel mirasın birlikte korunması kaygısı ile Antalya'nın Akseki İlçesi Çukurköy Mahallesi'nde yer alan tüm kültürel miras öğelerinin farkındalığının sağlanması ve sürdürülebilirliği için tespit edilmesi ve belgelenmesinin sağlanması oluşturmaktadır. Mahalle yalnızca yapılar bazında değil, sokakları, işlikleri ve sosyokültürel unsurları ile birlikte bir bütün halinde ele alınarak sosyal canlanmanın sağlanması bütüncül koruma kapsamında önem arz etmektedir. Bu hedefle gerçekleştirilen çalışmanın örneklem alanı olan yerleşime dair daha önce söz konusu kapsamda hiçbir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Bölgede yer alan sivil mimari örnekleri yöreye özgün ahşap ve taş yapı malzemesi kullanılarak ve geleneksel yapım yöntemleri uygulanarak inşa edilmiştir. Somut kültürel mirası oluşturan bu öğeler Çukurköy Mahallesi'nin özgün geleneksel yapı sistemini oluşturmaktadır. Fakat son yıllarda yapılan yapılarda modern mimari yapı sistemi uygulanmaya başlanmış ve bu sistem yaygınlaşmıştır. Bu sebeple eğer bu özgün geleneksel yapılar korunmazsa bölgenin somut kültürel mirası zamanla yok olmaya mahkûm olacak ve bu mekânlarda gerçekleştirilen somut olmayan kültürel miras öğeleri de bu durumdan etkilenecektir. Korumanın birincil basamağı olan belgeleme çalışmasının gerçekleştirilmesi bu anlamda büyük önem taşımaktadır.Bu çalışma üç ana bölümden meydana gelmektedir. İlk bölümde kültürel mirasın kavramsal ve yasal boyutu, konuyla ilgili Dünyadaki ve Türkiye'deki örnekleri incelenmiştir. İkinci bölümde Çukurköy Mahallesi ile ilgili bilgi verilmiş; konumu, tarihsel, fiziksel, sosyoekonomik ve sosyokültürel özellikleri belirtilmiştir. Son olarak üçüncü bölümde ise Çukurköy Mahallesi'nin somut ve somut olmayan kültürel mirası ele alınarak alt başlıklar altında incelenmiştir. Somut kültürel miras kapsamında özgün sivil mimari örnekleri ile kamu yapıları irdelenmiş olup; somut olmayan kültürel miras kapsamında el sanatları geleneği, gösteri sanatları geleneği, doğa ve evren ile ilgili bilgi ve uygulamalar, toplumsal uygulamalar, yeme içme kültürü ve yaylacılık kültürü alanlarında değerlendirilmiştir.Bu tez çalışması için öncelikle arşiv ve literatür taraması yapılmış, literatüre kazandırdığı özgün değer vurgulanmıştır. Mahalle halkı ile yapılan sözlü görüşmeler ve görsel belgeleme ile desteklenmiştir. Bütüncül koruma anlayışı çerçevesinde nitelikli tüm mekânlar hazırlanan yapı fişleriyle belgelenmiştir. Somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) için de yerleşimin ileri gelen kişileri tespit edilerek görüşülmüş, somut kültürel miras tespitinde olduğu gibi SOKÜM mekânları da aynı şekilde fiş oluşturma, krokilendirme ve fotoğraf çekme yöntemleri ile yapıların tescilli olup olmadığı ve kaç yıllık yapı olduğu değerlendirilmeksizin, kırsal özellikleri halen barındıranların hepsi ele alınmıştır. Geleneksel yapım yöntemleri ile üretilen ürünler ve ait mekânlar yalnız birkaç örnek üzerinden değil tüm yerleşim taranarak tamamı belgelenmek suretiyle değerlendirilmiştir. Yerleşime ait yayla kültürünün devam ettirildiği bölgelerde harita üzerinden konum belirlemesi yapılmıştır. Kişilerin yaşam hikâyeleri dinlenerek en az 3 kaynaktan edinilen bilgiler metne dönüştürülmüştür. Yerleşim alanında aralıklı olarak konaklanarak katılımcı gözlemcilik yöntemi ile veri elde edilmiştir.Sonuç olarak somut olmayan kültürel miras öğelerimizin ortaya konulması için mekânlara ihtiyacı vardır. Bu sebeple somut olmayan kültürel mirasın somut kültürel miras ile birlikte ele alınması gerekmektedir. Bu alandaki çalışma eksikliğinin kapatılması, kültürel mirasımızın gelecek kuşaklara özgünlüğünü kaybetmeden aktarılması için; somut olmayan kültürel mirasımızın ve icra edildiği somut mekânın araştırılarak bütüncül olarak ele alınıp korunması gerekmektedir. Bu anlayış doğrultusunda hazırlanan çalışmada gelecek nesillerin kültürel mirasımızı doğru bir şekilde algılaması, bu konuda bilinçlenmesi, göreneklerimiz ve icra edildiği mekânlar ile söz konusu örneklem alanın kırsal mimari özelliklerinin yaşatılarak sürekliliğinin sağlanması hedeflenmektedir.

The main purpose of the study is to ensure the awareness and determination and documentation of all cultural heritage elements in the Çukurköy neighborhood of Akseki district of Antalya province with the concern of protecting the concrete and intangible cultural heritage together. The region is not only on the basis of structures, but with its streets, workings and sociocultural elements, the provision of social revival is important within the scope of holistic protection.The sampling area of this study has not been conducted before in this scope. The examples of civil architecture in the region were built by using original wood and stone building materials and applying traditional construction methods. These elements, which constitute a concrete cultural heritage, constitute the original traditional building system of Çukurköy Neighborhood. However, in recent years, modern architectural building system has started to be applied in buildings and this system has become widespread. Therefore, if these unique traditional structures are not preserved, the concrete cultural heritage of the region will be condemned to extinction over time and the intangible cultural heritage elements realized in these spaces will be affected. In this sense, it is very important to carry out the documentation work which is the primary step of protection.This study consists of three main sections. In the first part, the examples in the world and Turkey about the conceptual and legal aspects of cultural heritage were investigated. In the second section, Çukurköy Neighborhood; location, historical, physical, socioeconomic and sociocultural characteristics are indicated. In the third section, the concrete and intangible cultural heritage of Çukurköy Neighborhood is examined and examined under sub-headings. Within the scope of concrete cultural heritage, original civil architecture examples and public buildings were examined. In the context of intangible cultural heritage, handicraft traditions, performing arts traditions, knowledge and practices about nature and universe, social practices, eating and drinking culture and plateau culture were evaluated.For this thesis, the archive and literature were searched and the original value of the literature was emphasized. In addition, it was supported by verbal interviews and visual documentation with the local people. For Intangible cultural heritage, as well as identifying the prominent people of the settlement, the intangible cultural heritage sites are also found to be in the same way as report creation, chrooting and photo-taking methods. Regardless of whether the structures are registered and how many years of construction, all of the rural properties are still covered. The products produced by the traditional construction methods and the venues belonging to them were evaluated not only through a few samples but by scanning the entire settlement. Location determination was made on the map in areas where the plateau culture of the settlement was maintained. The life stories of people were listened to and the information obtained from at least 3 sources were converted into text. In the settlement area, the data was obtained by the participatory observation method.As a result, our intangible cultural heritage elements need spaces to be revealed. Therefore, the intangible cultural heritage must be dealt with with tangible cultural heritage. The closure of the lack of work in this area is to transfer our cultural heritage to future generations without losing its authenticity; Our intangible cultural heritage and the concrete venue in which it is exercised must be considered holistic and protected. In this study prepared in line with this understanding, future generations to perceive our cultural heritage correctly, to become aware of this issue, with our customs and places, it is aimed to maintain the rural architectural features of the sample area and ensure its continuity.