Tip II diyabetli hastalarda hastalık algısının diyabet yönetimine etkisi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, tip II diyabetli hastalarda hastalık algısının diyabet yönetimine etkisi ve etkileyen faktörlerin incelemesi amacı ile tanımlayıcı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini SDÜ Araştırma ve Uygulama Hastanesi ve Isparta Devlet Hastanesinin tüm kliniklerinde Temmuz-Kasım 2013 tarihleri arasında tedavi ya da kontrol için başvuran hastalar, örneklemini ise çalışma kriterlerini karşılayan 244 birey oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında hasta tanıtım formu, Hastalık Algısı Ölçeği (HAÖ), Tip II Diyabete İlişkin Öz-etkililik Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde, yüzdelik, t testi, tek yönlü varyans ve Pearson korelâsyon analizleri yapılmıştır. Araştırmaya katılan hastaların %51.2'sinin kadın ve yaş ortalamasının 56.76±13.35 olduğu belirlenmiştir. HAÖ süre skorlarının diyabet süresine ve öğrenim durumuna, sonuçlar skorlarının kan şekeri ölçüm sıklığına, kişisel kontrol skorlarının eğitim alma ve öğrenim durumuna, tedavi kontrolü skorlarının sağlık güvencesi ve öğrenim durumuna, duygusal temsiller skorlarının cinsiyete göre dağılımları arasındaki farklar anlamlı bulunmuştur. Diyabet yönetimine ilişkin öz etkililik ölçeği özel beslenme ve kilo alt boyutu skorlarının BKI değerlerine, kan şekeri skorlarının kan şekeri ölçümü ve egzersiz yapma durumuna, fizik egzersiz skorlarının yaş ve egzersiz yapma durumuna göre dağılımları arasındaki farkların istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Öz etkililik ölçeği alt boyutlarının tümünün hastaların diyabet tedavisi ve tedaviye uyumlarına göre dağılımları arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. HAÖ'nin birçok alt boyutu ile öz etkililik ölçeğinin hem alt boyutları hem de total skoru arasında anlamlı pozitif korelâsyon olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak hastalık algısının diyabet yönetimini etkilediği belirlenmiştir. Hastaların hastalıklarını doğru olarak algılamalarını ve diyabet yönetimlerinde etkin olmalarını geliştirecek hemşirelik uygulamalarının planlanması önerilmektedir.Anahtar kelimeler: Tip II diyabet, Hastalık algısı, Diyabet yönetimi, Öz etkililik.

This study is aimed to answer the impact of type II diabetes patients perceptions of illness to diabetes management's adherence and to explore influencing factors. The study is based on 244 patients of SDÜ research hospital and Isparta state hospital suitable to selection criteria, who were treated during July-November 2013 and agreed to participate. Collected data consists of patient information form, the illness perception questionnaire (IPQ) and type 2 diabetes self-efficacy scale. Statistical analyses are performed using percentile, t test, one way variance and Pearson correlation measures. 51.2% of the subject's was female and the mean age was 56.75±13.35. The breakdown of IPQ Timeline scales into diabetes duration and educationial level, Consequences scales into blood glucose monitoring frequency, Personal control scales into educational level and learning level, Treatment control scales into health insurance and educational level, Emotional response scales into gender revealed statistical significant differences. Statistically significant differences is detected by analyzing the distribution of diabetes management related self-efficacy scale breaking down eating habits and weight into body mass index values, blood sugar scores into blood glucose measurement and physical activity level, physical exercise scores into age and physical exercise level. Statistical significant differences is detected between all Self efficacy subscores by breakingdown into diabetes treatment and treatment efficacy. A positive correlation was detected between IPQ categories and Self-efficacy scale subscores and total score. Results: typ 2 diabetes patient perception has a material influence on diabetes management. It's suggested to develop nurse action plan which improves illness perception and participation in diabetes management of patients.Keywords: type II diabetes, illness perception, diabetes management, self-efficacy.