Bitlis yöresi el dokumacılığı

Abstract

Bitlis yöresi, geçmişten günümüze değin yaşatılan önemli dokuma merkezlerinden biridir. Yörede dokumacılığın köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Geleneksel dokumalar yörede gittikçe önemini yitirmektedir. Bitlis ve köylerinde farklı kültürel yapılar iç içedir. Buna bağlı olarak dokumalar da çeşitlilik göstermektedir. Dokumalar, yöre halkının kendi ihtiyaçlarını karşılamak, geleneklerini gelecek kuşaklara aktarmak ve çeyiz geleneğini sürdürmek için, yer tezgâhlarında ve mekikli tezgâhlarda yapılmaktadır. Bu çalışmada Bitlis ilinde yöresel dokumaları incelemek üzere, alan araştırması yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bitlis?te eski yerleşim ve dokuma merkezleri tespit edilmiştir. Tam sayım metoduyla, ulaşılabilen 128 halı, 67 kilim, 6 cicim, 2 zili, 5 savan, 9 namazlık, 31 palas, 30 cecim, 5 hasır, 3 aba, 4 gej (elbiselik kumaş), 1 Bitlis kuşağı ve 1 adet egal olmak üzere toplam 292 adet dokuma araştırma kapsamına alınmıştır. Bitlis yöresinde üretilen dokumaların teknolojik özellikleri (en, boy, boy/en, ağırlık, incelik, atkı ve çözgü sıklığı gibi), tarihsel gelişimi, günümüzdeki durumu, üretimde kullanılan malzemeler, desen, motif, kompozisyon, renk özellikleri belirlenmiştir. Toplanan veriler uygun istatistik yöntemlerle analiz edilerek frekans dağılım tablolarıyla verilmiştir. Bulgulardan yola çıkarak SWOT analizi yapılmıştır. Dokumaların desen ve motiflerinin çizimleri yapılarak katalog bilgileri oluşturulmuştur.Anahtar Kelimeler: Dokuma, tezgâh, Bitlis, gej, halı, palas, zili, cicim, aba.

The vicinity of Bitlis is one of the old major weaving centers survived up to today. Weaving has a long-standing background in the region. Traditional woven fabrics are gradually losing their importance in the region. Different cultural structures are intertwined in Bitlis and the villages around it. So, there are various types of woven fabrics. Fabrics are woven on ground looms and gripper shuttle looms to meet the local peoples? requirements and needs, to pass their traditions on to the next generations, and to sustain their dowry tradition. Field research method is used to analyze the continental woven fabrics in the province of Bitlis. Old residential areas and weaving centers are found in Bitlis. This research covers the total number of 292 fabrics including 128 carpets, 67 kilims, 6 jejims woven on a hand loom, 2 silis, 5 savans made of cotton, 9 prayer rugs, 31 palases, 30 woolen jejims, 5 hasırs, 3 abas, 4 gejes, 1 Bitlis waist belt, and 1 egal, all of which are identified with enumeration method. Technical characteristics (width, length, length/width, weight, thickness, weft, and set of warp etc.), historical development, present condition, materials used in the production, pattern and motif, composition, and color features of the fabrics woven in the vicinity of Bitlis are identified. The data collected are analyzed with appropriate statistical methods, and given with frequency distribution tables. A SWOT analysis is carried out basing on the findings. Drawings of the patterns and motifs of the woven fabrics are given to provide catalogue information.Keywords: Woven fabric, loom, Bitlis, gej, carpet, palas, zili, cicim, aba.