Niğde ili Bor ilçesi Obruk köyü havlı dokumaları

Abstract

Türklerin geleneksel sanatı olan halı, sanat tarihimizde seçkin bir yere sahiptir. Türk halı sanatı, Türk tarihinin akışı içinde biçimlenmiştir. Halıya dokuma sanatı içinde karakterini veren düğümlü teknik, ilk kez Orta Asya'da Türklerin bulunduğu bölgelerde ortaya çıkmış, gelişimini Türklerle sürdürmüş ve tüm İslam dünyasına Türkler tarafından tanıtılmıştır. Düğümlü halıların çok uzun bir geçmişi vardır. Bu tekniğin bulunuşu, göçebe bir kavmin daha kalın ve ısıtıcı bir zemin bulmak arzusu gibi, pratik bir nedene dayanmaktadır. Buluntular, düğümlü halının ilk kullanıldığı yerin Orta Asya olduğunu göstermektedir. Orta Asya'da Altay Dağları eteklerinde, Pazırık'ta buzullar içindeki bir mezar odasında bulunan, M.Ö. III. - II. y.y' da Hunlular devrinde dokunduğu kabul edilen, Pazırık halısı dünyanın bilinen en eski düğümlü halısıdır. Niğde İli Bor İlçesi Obruk köyünde elde edilen dokumalarda da Gördes Türk düğümü ile yapıldığı görülmektedir. Dokumada kullanılan çözgü, atkı, ilme iplikleri kendilerine ait olan koyunların yünlerinden elde edilmektedir. İplerin renklendirilmesinde bazılarında sentetik bazılarında ise doğal boyar madde kullanılmaktadır. Boyama dokumacı kadınlar tarafından ilkel şartlarda yapılmaktadır. Dokumacılık, sadece Bor ilçesine bağlı Obruk Köyü'nde bazı evlerde bulunan tezgahlarda, geleneksel özelliklerinin dışında, sipariş üzerine yapılan el dokuma halılarla devam ettirilmekte ve aile geçimine katkı sağlamaktadır. Ayrıca kızların çeyizi içinde de yastık, minder, seccade gibi dokumalar yer almaktadır.Ancak yapılan göçler, farklı sanayi kollarının gelişmesi, köylerde eğitim düzeyinin artması, tüketicilerin daha çok makine dokumacılığına yönelmesi, dokumacılık konusunda bilimsel araştırmaların ve destekleyici programların yeterli olmaması, geleneksel el sanatlarımızdan biri olan havlı dokuma sanatının unutulmasına yol açmakta ve havlı dokumalarda önemini yitirmeye başlamıştır. Yörede, havlı dokumaların sadece belli yaş grubunun üstündeki kadınların dokuması, gençlerin dokumaya karşı ilgisiz olmaları, yöre insanı da ekonomik ihtiyaçlardan dolayı dokumaları satarak elden çıkarması, düz dokumaların geleceği açısından önemli bir sorun olmaktadır.Anahtar Kelimeler: Niğde, Bor, Obruk, Dokuma, Geleneksel, Tezgâh

The carpet in the traditional art of the Turks has a distinguished place in our art history. Turkish carpet art is shaped in the course of Turkish history. The knotted carpet technique that gives the character in the weaving art, was introduced in Central Asia for the first time where the Turks used to live, continued development by the Turks and introduced to the Islamic World yet again by the Turks. Knotted carpets have a very long history. The presence of this technique is based on a practical desire of a tribe; creating a thicker and warmer floor. The findings show that the first use of knotted carpet was in Central Asia. The Pazarık Carpet is the oldest known knotted carpet which was weaved by Huns BC III.-II and found in a tomb covered by ice in Pazarık under the foothills of Altay Mountains in Central Asia. Gordes knot has been used in the woven fabrics obtained from Obruk Village of Bor District of Nigde Province. The warp, woof, loop yarn are derived from their of sheeps' wool. Some synthetic and some natural dye used to color the ropes. Paintings are being made by women under primitive conditions. Weaving is being made only in some houses of Obruk Village of Bor District without traditional features with hand-woven carpets and custom made orders which contributes to the family budget. Furthermore the girls have pillows, cushions and rugs in their trousseau. However, the terry weaving is losing its importance and being forgotten due to migrations, the development of different branches of industry, increasing level of education in the villages, more consumers turning to machinery carpets, insufficient supporting programs and scientific researches in weaving. Only a certain age group is still weaving carpets and new generations are not interested anymore. The local people are selling the fabrics due to their economic needs. All these factors seem important problems for terry weaving in future.Keywords: Niğde, Bor, Obruk, Weaving, Traditional, Carpet, Loom