XX. yüzyılın ikinci yarısında postmodern yaklaşımlar gösteren kemençe taksimlerinin incelenmesi

Abstract

XX. yüzyılın ikinci yarısı itibari ile klâsik Türk müziğinde irticalen gerçekleştirilen bir form olan `Taksim` değişen dünya algısı, sanatçıların farklı müzikal anlayışları ve icraları ile değişim göstermiştir. Çalışmamızın temel verilerini oluşturan kemençe taksimleri de bu etkiler ile farklı müzik türlerinde kullanılmış, makamsal ve makamsal olmayan öğeleri içerisinde barındırarak, geçmişe bugünden bakabilen özgün bir içerik kazanmıştır. Bu çalışmada XX. yüzyılın ikinci yarısında postmodernist anlayışlar bağlamında oluşturulan kemençe taksimleri incelenip müzikal analizleri yapılarak, kemençe taksimlerindeki postmodern yaklaşımların ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Çalışma, genel tarama ve nitel araştırma yöntemlerine dayanarak gerçekleştirilmiştir. Örnek taksimler postmodern kavramlar üzerinden değerlendirilerek, klâsik Türk müziğinde bir kuram ve yaklaşım olan Arel- Ezgi- Uzdilek ses sitemi ile analiz edilmiştir.Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı, Sanatta Yeterlik tez çalışması olarak hazırlanan bu çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde postmodernizmi tanımlayabilmek amacıyla öncesinde gözlenen modernizm kavramının hangi dönemde, nasıl, ortaya çıktığı ve klâsik Batı müziği ve Türk müziğindeki yansımalarının neler olduğu tespit edilmiş, bu tespitler doğrultusunda çalgı icralarına ait uygulamalar değerlendirilmiş, elde edilen verilerle birlikte, Taksim formunun modernizm bağlamındaki değişiklikleri ve kemençe taksimlerindeki özellikleri ele alınıp incelenmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde XX. yüzyılın ikinci yarısı itibari ile oluşan postmodernizm kavramının nasıl ortaya çıktığı, klâsik Batı müziği ve Türk müziğindeki etkileri değerlendirilmiştir. Taksim formunun postmodernizm bağlamında gösterdiği değişikliklerle, kemençe taksimlerinde postmodern yaklaşımların neler olduğu ele alınarak incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise; postmodern yaklaşımlar gösteren İhsan Özgen, Hasan Esen ve Derya Türkan'ın kemençe taksimleri, postmodern kavramlar ve Arel- Ezgi- Uzdilek ses sitemi modeli bağlamında analiz edilmiştir. Bu bölüm içerisinde kemençe icrâcıları Hasan Esen ve Derya Türkan'ın yanı sıra konu ile ilgili Prof. Dr. Ruhi Ayangil, Prof. Mutlu Torun ile de görüşme yapılarak, elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Söz konusu veriler, çalışmanın son bölümünü oluşturan `Sonuçlar ve Öneriler` bölümünde sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Klâsik Türk Müziği, Taksim, Kemençe, Postmodernizm, İhsan Özgen, Hasan Esen, Derya Türkan .

Taksim` that is an extemporaneously performed form in classical Turkish music as of the second half of XXth century has changed by the varying world perception, different musical conceptions of the artists and their performances. Kemençe taksims that develop the main data of our study are used in different types of music with such effects and have gained an authentic content that overlooks from the past to the present by consisting of modal and non-modal items. In this study; it is aimed to inspect the kemençe taksims that are formed in the context of post modernistic conceptions in the second half of XXthcentury and to reveal the postmodern approaches in the kemençe taksims by analyzing these conceptions. The study is performed with regard to general scanning and qualitative research methods. Sample taksims are evaluated via postmodern concepts and analyzed by the Arel-Ezgi-Uzdilek tone system which is a theory and approach in classical Turkish music.This study is prepared as a Competence Thesis in Arts at Süleyman Demirel University Institute of Fine Arts, Department of Art and Design and consists of four sections. In the first part of the study; in order to be able to define postmodernism, it has been identified in which period and how the previously observed modernism concept emerged and what its reflections are in classical Western music and the Turkish music and according to these findings; the performances of instruments have been evaluated. Along with these data, the changes in the taksim form with regard to modernism and the features in the kemençe taksims are examined.In the second part of the study; the way of development of postmodernism concept as of the second half of XXth century and its effects on classical Western music and Turkish music are examined. The alterations shown by the Taksim form as part of postmodernism and the postmodern approaches in kemençe taksims are observed. In the third part of the study; the kemençe taksims of İhsan Özgen, Hasan Esen and Derya Türkan dislaying postmodern approaches, postmodern concepts and Arel-Ezgi-Uzdilek tone system model are analyzed. Within this section; interviews have been made with the Prof. Dr. Ruhi Ayangil, Prof. Mutlu Torun besides the Kemençe performers Hasan Esen and Derya Türkan and the data obtained are evaluated. Said data are presented in the final part of the study with the title `Conclusions and Recommendations`. Key words: Classical Turkish Music, Taksim, Kemençe, Postmodernism, İhsan Özgen, Hasan Esen, DeryaTürkan.