Gördes halılarının renk motif ve desen özelliklerinde görülen değişim ve nedenleri

Abstract

Gördes yöresinde halıcılık, 17. yüzyılda ortaya çıkarak yayılmaya başlamış ve yöre ilerleyen zamanlarda Anadolu'nun önemli halı merkezlerinden birisi haline gelmiştir. Kendine özgü renk, motif ve desen özellikleriyle Anadolu-Türk halıları arasında farklı bir yeri olan Gördes halıları renk desen ve motif bakımından oldukça zengin çeşitlere sahiptir. Fakat son zamanlarda geleneksel dokumacılığımızın yaşadığı değişim yöre halılarında da görülmektedir. Daha çok ticari kaygıların sonucunda yaşanan bu değişim Gördes halılarında renk motif ve desen özeliklerinde kendisini belli etmektedir. Bu çalışmada da son yıllarda Gördes halılarında yaşanan değişimin belirlenmesi ve belgelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sürecinde, ilçe merkezinde yer alan Güneşli Mahallesi ile Doğanpınar, Deliçoban, Şeyhyayla, Köseler ve Dalkır köylerine ziyaretler yapılmış ve dokumacılarla karşılıklı görüşülerek yöre halıcılığı ile ilgili bilgiye ve halı örneklerine ulaşılmıştır. Bununla birlikte Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne, Manisa Kültür Evine ve İlçe merkezinde bulunan el dokuması halı satış mağazalarına aynı amaçla ziyaretlerde bulunulmuştur. Ayrıca T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının `Türk El Dokuması Halı Kataloğu` ' nda bulunan Gördes halıları da araştırma kapsamında incelenmiştir. Belirgin değişimin 1990 yılı ve sonrasında başladığı tespit edilmiş ve bu tarihten sonra dokunmuş halılar günümüz halıları olarak değerlendirmeye alınarak geleneksel halılar ile günümüz halıları arasındaki değişim belirlenmiştir. Yapılan araştırma sonucunda yörede dokumada kullanılan ipliklerin bitkisel boyalarla boyanmasının giderek azalması ve yapay boyaların bu amaçla kullanımın yaygınlaşması sonucunda renklerde önemli bir değişim yaşandığı gözlenmiştir. Bununla birlikte Gördes halısı dokumacılığının azaldığı, bu geleneksel halıların yerini de daha çok ticari amaçlı dokunan ve desen adı olarak `Kırkyama` ile `Şal` olarak isimlendirilen halıların aldığı tespit edilmiştir.Anahtar kelimeler: Gördes, dokumacılık, halı

Carpetingin Gordes region, it started to spread revealing the 17th century, later time, this region has become one of the important centers of Anatolia. Itself-specific colors, designs and patterns with the Anatolian-Turkish rugs feature a different location between the golden state is quite rich in terms of colors with various patterns and motifs.But recently lived in our traditional weaving portation is seen as nomads state of change.These changes result from the living rather to commercial concerns of Gordes is already in itself a certain motifs and designs in color properties.In this study to determine the state of Gordes carpets are targeted to be documented the changes and lives of the last years.In the research period, located Günesli in the province of central neighborhood with nature Doğanpınar, Deliçoban, Seyhyayla, Köseler and Dalkır is made to visits to villages, and the mutual consultation and local knowledge about the state of carpets are the samples were reached.However, Manisa Turkish Culture and Tourism Ministry's Turkish Hand Woven Carpet Catalog of tissue located in the state of Gordes has been examined in the research scope. The significant change has been established that begins on or after 1990, and after this date, woven carpets were evaluated as contemporary rugs and was determined variation between contemporary rugs with traditional carpets.Based on the results of research, decrease of yarn dyed with vegetable dyes used in the textile area and the artificial dye were observed that there is a substantial change in color as a result of widespread use for this purpose. However, a decrease in Gordes carpet weaving, the traditional woven carpets in place for more commercial and the pattern is called `Kırkyama` and `Şal` was determined to get the carpet as named.Key words: Gordes, weaving, carpet