Ağaç baskı sanatında Ukiyo-e okulu ve Hasan Kıran

Abstract

15. yüzyıl Japonya'sında Çin sanatının etkisinde kalan ağaç baskı,16. yüzyılın sonuna kadar ülkede yaşanan iç savaşlar nedeniyle manastır ve tapınaklarda sınırlı kalmıştır. Tokugawa Shogunluğu'nun iç savaşları sona erdirmesi ve dış ilişkilere ülkenin kapılarını kapatmasıyla kendi iç dinamiklerinden beslenen Japonya, yaşam standartları yükselen halkın kültürel alandaki eğilimine sanat ile karşılık vermiştir. Japonya'nın sanatsal anlamda kendi kültürel yapısını ortaya koyduğu bu ağaç baskılar ukiyo-e olarak adlandırılmıştır. Halk tarafından benimsenerek ilgiyle karşılanması ukiyo-e tekniğinin gelişmesine neden olmuş ve Japonya'nın 1853 yılında dış etkenlere kapalı olan kapılarını açmasıyla birlikte ağaç baskılar Avrupa ve Amerika'ya ticaret yoluyla ulaşmıştır. 19. yy. Avrupa'sında özellikle sanat alanında büyük değişim ve gelişim yaşanmıştır. Japonya'da ivmesini kaybetmeye başlayan ukiyo-e ağaç baskıları Batı'da heyecanla karşılanarak sanatçıların ilgisini çekmiştir. Japon kaynaklı elde edilen eşyalardaki resimlerde dikkat çeken kompozisyon düzeni, renklerin kullanımı ve sadeliğiyle ukiyo-e baskıların temel felsefesini öğrenen Manet, Degas, Lautrec, Van Gogh ve Klimt gibi batılı sanatçılar bu sayede Empresyonizm ve Art Nouevau gibi sanat hareketlerine yön vermiştir. Bu süreçte yeni arayışlar içerisine giren Japon sanatçılar da Batı'yı incelemiş Kübizm, Fütürizm, Ekspresyonizm, Sürrealizm ve Soyut sanat gibi 20. yüzyılın çağdaş sanat akımlarından batı tarzı resim üslubunu öğrenerek ukiyo-e ağaç baskılara uyarlamışlardır. Japonya'nın dışarıya açılan siyasetiyle birlikte Avrupa ve Amerika'da heyecanla karşılanan ukiyo-e baskı tekniği ülkeler arası etkileşime neden olarak sanatın gelişmesine ivme kazandırmıştır. 20. yüzyılda ukiyo-e baskılara artan ilgi ülkemizde günümüz sanat ortamında da teknik olarak modern bir anlayışla devam ettirilmektedir. Bugün bu tekniğin devamlılığını sürdüren bir isim olarak karşımıza Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi Hasan KIRAN çıkmaktadır. Bu tez çalışmasında; ağaç baskı sanatına tutkuyla bağlı olan ve atölyesinde bir ukiyo-e ustası gibi disiplinle çalışarak bu tekniğin devamlılığını kültürümüze ait konularla birleştiren Kıran'ın üretmiş olduğu eserlerden bazıları ve ukiyo-e baskı sanatı incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Baskı, Ağaç baskı, Ukiyo-e, Uzakdoğu, Japonya, Hasan Kıran

The art of woodcut that remained under the influence of China in 15th century in Japan was restricted in monastery and temples due to the civil war in the country until the end of the 16th century. After Tokugawa Shogunate brought a close to the civil war and closed the doors on external affairs, Japan fed by its own internal dynamic countered with art to the inclination on cultural domain of the public whose life standards have increased. The woodcuts by which Japan reveals its cultural structure in terms of art are called ukiyo-e. Being welcomed and adopted warmly by the public ukiyo-e technique has remarkably developed. After Japan opened its closed doors on external factors in 1853, the woodcuts had a chance reach Europe and America by means of trade. There were a great number of transformations and developments particularly in art in 19th century in Europe and the ukiyo-e woodcuts beginning to lose popularity in Japan were excitedly welcomed and grabbed the attention of the artists in Europe. The European artists such as Manet, Degas, Lautrec, Van Gogh and Klimt learned the fundamental philosophy of the ukiyo-e woodcuts by means of the composition order, color usage, pureness in the pictures obtained from Japanese sources and thus they pioneered the art movements such as Impressionism and Art Nouevau. At the meantime, the Japanese artist being quest of new things investigated the Europe and adapted Western painting styles from 20th century's contemporary art movements such as Cubism, Futurism, Expressionism, Surrealism and Abstract Art to ukiyo-e woodcuts.Ukiyo-e technique that was excitedly met in Europe and America accelerated development of the art by giving way to interaction among countries after the Japan's politics opened itself to external affairs. The increased interest in ukiyo-e printing technique in 20th century is technically continued in a modern manner in our country. Hasan KIRAN, Hacettepe University, Academic Member of Fine Art Faculty, is one of the names who maintain this technique. In this thesis study, ukiyo-e printing technique and some art pieces of the Hasan KIRAN who is dedicated to woodcut art with passion and combines the maintenance of this technique with topic belonged to our own culture by working with discipline like an ukiyo-e expert in his workshop. Key Words: Print Art, Woodcut, Ukiyo-e, the Far East, Japan, Hasan Kıran