Dede Korkut hikâyelerinden minyatür tasarımlar oluşturarak çini yüzeylere uygulanması

Abstract

Minyatür ve Çini sanatı Türklerin Orta Asya'dan getirdikleri onların öz kültür miraslarının başında gelmektedir. Bu miraslar bize atalarımızın, binlerce yıllık yaşam tarzlarını ve bilgi birikimlerini taşıyan eşsiz örnekler olmuştur. Çini sözcüğü; en sade anlatımı ile sırlanmış seramik ürünlere verilen isimdir. Bu seramiklerin ilk örneklerini sırsız ve sırlı ürünler oluştururken, zaman içerisinde motif ve sırrın birleşimi ile dünyaca tanınan ve aranan eserler olmuştur. Çini sanatında kullanılan bezemeler daha çok stilize motiflerin geniş yer tuttuğu bitkisel ağırlıklı kompozisyonlar oluştururken, azda olsa figürlü örneklerine de karşılaşılmaktadır.Minyatür yazma eserleri resimlemek için yapılan küçük boyutlardaki resimlere denmektedir. Kitap resmi olarak Minyatür, yüzlerce yıl varlığını sürdürmüştür. Tarihin tozlu raflarındaki kitap sayfalarından çıkan minyatür, yakın tarihlerde kendi başına ayakta durabilen, herhangi bir yazılı yayından bağımsız, tek başına levhalar olarak asıl kimliğini bulmuştur. Geçirdiği bu sancılı süreç içerisinde kendi üslubundan ve teknik özelliklerinden hiçbir şey kaybetmemiş olması ise dikkate değerdir.Türklerin görsel sanatlar ile bize ulaştırdığı bu kültürel miras, birde yazılı kaynaklar ile taşıyan ve yine eşsiz bir kültür mirası olan Dede Korkut hikâyeleri olmuştur. Edebi manada oldukça derin bir anlam taşıyan sade dili ve anlatımıyla gönülleri okşayan bu el yazması hikâyeler bize herhangi bir ikiliğe yahut çelişkiye yer vermeksizin doğrudan atalarımızın aile, toplum ve yaşam tarzlarını sergilemeleri açısından önemi büyüktür.Çalışmada, Dede Korkut hikâyelerindeki; toplum, devlet, yönetim, halk, gelenek ve görenekler, zaman, mekan, coğrafya, iklim, olağan ve gündelik yaşam vb. konular farklı kaynaklardan (literatür) okunarak taranmıştır. Dede Korkut hikâyelerinden araştırmalar ışığında kazanılan bilgiler özümsenerek, Minyatür kompozisyonlar halinde kurgulanmış, kurgulanan hikâyelerin ayrıntılı tasarımları yapılarak uygulanacağı çini yüzeylere aktarımı sağlanmıştır. Çini yüzey üzerine aktarılan tasarımlar çini sanatında kullanılan boyama tekniklerinin yanı sıra minyatür sanatında kullanılan boyama tekniklerinden de yararlanılarak eserler tamamlanmıştır.Bu eserlerin, Dede Korkut hikayelerinin o günün mekan, kurgu, gelenek, görenek, kostüm, sosyal ve coğrafi yapıyı canlandırması ve görsel bir şölen olarak sunulması hem sanat tarihimiz açısından hem de sanat tarihimizin gelecek kuşaklara aktarılması açısından oldukça önemlidir. Anahtar kelimeler: Dede Korkut Hikâyeleri, Çini sanatı, Minyatür Sanatı, Çini ve Minyatür Teknikleri, Tasarım, Sırlama.

Miniature and Tile Art is among the main cultural legacies of Turks, brought in from Central Asia. These legacies have been unique examples for us, carrying thousands of years of lifestyles and collective knowledge of our ancestors. The word tile, in its simplest meaning, is used for glazed ceramic products. As the first examples of these ceramics had contained both glazed and unglazed products; over time, they have become a well-known and sought-after artifact with the combination of motifs and secrets. While the embellishments used in the art of tiles are composed mostly of herbal compositions with a wide occurrence of stylized motifs, figurative examples can also be encountered, though on fewer occasions.Small sized paintings created in order to illustrate manuscripts are called Miniatures. Miniatures have maintained their existence for hundreds of years as book pictures. Finding its way out of history books, Miniature has discovered its original identity in the recent years as a stand-alone plate, independent of any written publications. It is worth noting that it has not lost anything from its style and technical features during this painful process.This cultural legacy that Turks brought us through visual arts have been in the form of Dede Korkut stories, a unique cultural legacy on its own with written sources. These manuscript stories with their deep literary meanings and heartwarmingly simple language and narratives are of great importance for displaying the families, societies and lifestyles of our ancestors to us directly and without contradiction.In this study, subjects in Dede Korkut stories such as society, state, governance, public, traditions and customs, time, place, geography, climate, ordinary and everyday life and so forth were read and scanned from different sources(literature).Information acquired from Dede Korkut stories in the light of research were absorbed, edited as Miniature compositions; the edited stories were then designed in detail and transferred upon the tile surfaces where they would be applied. In addition to the painting techniques used in tile arts, painting techniques used in Miniature arts were also employed for the designs transferred on tile surfaces in the completion of the works.The fact that these works portray the place, fiction, tradition, custom, costume, social and geographical structure of the time and that they are presented in the form of a visual feast is very important both in terms of our art history and in transferring this history to future generations.Keywords: Dede Korkut Stories, Tile Art, Miniature Art, Tile and Miniature Techniques, Design, Glazing.