Ibn Rüşd felsefesinde Tanrı`nın bilgisi meselesi

Abstract

Bu tez, İbn Rüşd'ün Tanrı'nın bilgisine dair görüşlerini ortaya koyma amacıylahazırlanmıştır. Bunu gerçekleştirebilme adına Tanrı'nın ilim sıfatı irdelenmiş olup onunirade ve kudret sıfatlarıyla bağlantıları da ortaya konularak Tanrı'nın bilgisiyle ilgili çerçevebütünsel olarak sunulmaya çalışılmıştır. Ayrıca konunun daha anlaşılır kılınması adına,bilinenden bilinmeyene yönelik kıyaslamalar yapabilme bağlamında öncelikle insan bilgisiüzerindeki mülahazalara yer verilmiştir. Bu paralelde Farabî ve İbn Sînâ ile Tehâfüt geleneğiiçinde Gazzalî, Hocazâde, Ali Tusî ve İbn Kemal gibi düşünürlerin fikirlerine yer verilmiştir.Böyle bir yöntemin uygulanmasındaki amaç, İbn Rüşd'ü daha iyi anlamak adınadır.Çalışmanın giriş bölümünde İbn Rüşd'ün insan bilgisi üzerindeki mülahazalarıdeğerlendirilmiştir. İnsanoğlunun bilgiyi elde ediş sürecinin dış dünyadaki duyu objeleriylebaşlayarak öncelikle duyulara konu olduğu daha sonra ise aklın süzgecinden geçtiği; ancakbu sürecin başarıya ulaşabilmesi noktasında aklın soyutlama işlemini gerçekleştirmesininyanı sıra faal aklın da devreye girmesi gerektiği konusu üzerinde durulmuştur.Birinci bölümde, İbn Rüşd bağlamında Tanrı'nın ilim sıfatı değerlendirilmiştir.Kadîm bir ilim sıfatına sahip olan Tanrı, hâdis varlıkları da bilir. Kendisinde zıtların bilgisibulunan Tanrı, bir şeyin var olduğunu bildiğinde o şeyin var olmasını irade etmekle birliktekudreti de o şeyin var olması yönünde tecelli etmiş bulunmaktadır. Aynı durum, var olmayanşeyler, yani ma'dûm içinde söz konusudur. Dolayısıyla diyebiliriz ki, Tanrı mevcudumevcut, ma'dûmu ma'dûm olarak bilir ve irade ve kudretinin tecellisi de bilgisiyle aynıyöndedir.İkinci bölümde ise Tanrı'nın bilgisi meselesi bağlamında zâtını ve gayrını nasılbildiği hususu değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Zâtını bilme, insan dâhil, gayrını bilen hervarlık için söz konusudur. Nitekim Tanrı zâtını bilmekle birlikte gayrını da bilmekte ve bubilgisi insan bilgisi gibi varlıklardan elde edilmiş olmayıp, bilakis objesini var eden birbilgidir. Yani Tanrı'nın bilgisi şeylerin varlık sebebi olup sebepler âlemini de kuşatıcıniteliktedir. Bu sebeple O'nun bilgisi insan bilgisinin kategorileriyle ifade edilmekten uzakolduğu gibi tüm varlığı da kuşatıcı niteliktedir.Sonuç olarak ifade edebiliriz ki, Tanrı'nın bilgisi külli ya da cüz'î değildir, ancakO'nun bilgisi tümel ya da tikel her şeyi kapsadığı gibi ma'dûmu da kuşatır. Dolayısıyla herşey Tanrı'nın bilgisine dâhildir.Anahtar Kelimeler: İbn Rüşd, İlim, İrade ve Kudret Sıfatı, Tanrı'nın Bilgisi, KüllîBilgi, Cüz'î Bilgi, Ma'dûmun Bilgisi.

This thesis was prepared to present the ideas of Ibn Rüşd about God?s achieve thispresentation and the concentions of His will and might were put forward and the frame as toknowledge of God was tried to present wholly. In addition, with regard to make dear thissubject matter, considerations about human knowledge were firstly taken into account inorder to make comparisons as to from known to unknown. In this sense, the ideas of scholarssuch as, al-Farabi, Ibn Avicenna al-Ghazalî, Hocazade, Ali Tusi and İbn Kamal wereexpressed in the tradition of Tehafüt. The target of applying such a method is to understandIbn Rüşd much better.The considerations of Ibn Rushd over human knowledge were evaluated in theintroduction section. The process of perceiving knowledge of humankind begins with theobjects of sense in the outer World and firstly, this process comes toy he senses and thenthey pass through the filter of mird; However, not only that the mind functions actively wereexpressed in order to maket his process reach out to achievement.In the first section, Wisdom title of God was evaluated with regard to Ibn Rushd.God who has eternal title of wisdom, knows all the beings he created. When God, who hasthe konwledge of the opposite, knows that anything is in existance, he wants it to beavailable and His might romes out to create it. The same occasion is in question with theunavailable things. That is, we can say that God Knows the existing thing as existing thing,and he also knows unavailable thing as unavailable thing and the appearance of his will andmight are paralel with his wisdom.In the second section, The subject matter of how God knows his own essence and allthe things except from Him were subject to assessed in terms of God?s knowledge. Everycreature and human know their essence. Anyway, God knows his essence and also knowsother beings. This knowledge is not a knowledge that was formed by beings like humanknowledge and this knowledge is a knowledge that forms its own object. That is, God?swisdom is the reason of existence of the beings and it is in the capacity of surrounding therealm of the reasons. Hence, God?s wisdom is not expressed by the categories of humanknowledge and it has a quality that surrounds the whole beings.In conclusion, we can say that God?s knowledge is not universal or partial, however,God?s wisdom surrounds unavailable things as it covers all the universal or partial things.That is, everything is internal of God?s wisdom.Keywords: Ibn Rushd, Wisdom, The title of Will and Might, God?s Knowledge,Universal Knowledge, Partial Knowledge, The Knowledge of the Unavailable