Geleneksel Türk tiyatrosu`nun biçimsel özelliklerinin Haldun Taner`in oyunlarında değerlendirilmesi

Abstract

İnsan var olduğu günden bu yana evreni ve doğayı kavrama çabası içindedir.İlkel toplumlarda doğanın bilinmezliği ve tekinsizliği karşısında doğa güçlerinietkileme adına zorunlu bir gereksinim olarak doğan sanat, insan doğa ilişkisindenkültürel bir unsura evrilmiştir. Özellikle mevsim geçişlerinde taklitten yola çıkarakşarkı ve danslar eşliğinde oynanan ritüel niteliğindeki bu oyunlar tiyatronundoğuşunu sağlamıştır. Anadolu topraklarında, Orta Asya Kültürü, Şamanizm veİslam inancıyla sentezlenen bu ritüelistik oyunlar mite ve öyküye dönüşerek,Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun temel dinamiklerini oluşturmuş, günümüz tiyatroanlayışına kadar uzanmıştır.Bu çalışma Geleneksel Türk Tiyatrosunun biçim özelliklerinin HaldunTaner'in oyunlarına yansımasını içermektedir. Çalışmanın ilk bölümünde GelenekselTürk Tiyatrosu'nun türleri ve bu türlerin özellikleri değerlendirilmiştir. Türlerdeğerlendirilirken, biçim özellikleri bağlamında Göstermeci biçim anlayışı,kişileştirme ve dil-tavır ilişkisine değinilmiştir. İkinci bölümünde ise HaldunTaner'in `Keşanlı Ali Destanı`, `Eşeğin Gölgesi` ve `Ay Işığında Şamata` adlıoyunlarında Geleneksel Türk Tiyatrosu'ndan gelen biçimsel özelliklerinin izisürülmüş, güncel tiyatro anlayışı ile olan sentezi ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Geleneksel Türk Tiyatrosu, Haldun Taner, Keşanlı AliDestanı, Eşeğin Gölgesi, Ay Işığında Şamata.

Human beings have been trying to understand the universe and nature sinceits existence. In primitive societies, art emerged as a compulsory necessity toinfluence the forces of nature against the unknown and uncanny of nature. Especiallyin the transition of seasons, this ritual-like game played with songs and dances fromthe imitation of imitation has ensured the emergence of the theater. These ritualisticplays, which are synthesized in Central Asia with the culture of Central Asia,shamanism and Islam, transformed into mite and story, forming the basic dynamicsof traditional Turkish theater and extending to the contemporary theater.This study includes the reflection of the characteristics of traditional Turkishtheater on the play of Haldun Taner. In the first part of the study, the types ofTraditional Turkish Theater and the characteristics of these species were evaluated.In evaluating species, in the context of form characteristics, demonstrative formunderstanding, personification and language-attitude relationship are mentioned.Haldun Taner's plays called `Keşanlı Ali Destanı`, `Eşeğin Gölgesi` and `AyIşığında Şamata` have been traced their formal characteristics from the traditionalTurkish theater and their synthesis with the today's theater concept has been putforward.Keywords: Traditional Turkish Theater, Haldun Taner, Keşanlı Ali Destanı,Eşeğin Gölgesi, Ay Işığında Şamata.