17. yüzyıl Osmanlı hâssa terzileri

Abstract

Asırlar boyu üç kıtaya hükmeden Osmanlı Devleti`nin padi?ah ve saray erkânı diğer özellikleriyle olduğu kadar giydikleri kıyafetler ile de ön planda olmu?lardır. Osmanlı padi?ahları ve devlet erkânının kıymetli ve ağır kuma?lardan kıyafetlerinin hazırlanması maksadıyla 15. yüzyılın sonlarında Enderûn-i Hümâyûn`a bağlı olarak çalı?an ve bünyesinde alt gruplar ihtiva eden -Hayyâtîn-i Hâssa? (Hâssa terzileri) adlı bir te?kilat kurulmu?tur. Ar?ivlerdeki kayıtlardan, 16. yüzyıldan 18. yüzyıl sonuna kadar, padi?ah ve saray erkânı için kıyafet diken ve devletin bizzat maa? vererek sürekliliğini sağladığı bu grubun çalı?anlarını, yevmiyelerini ve yıllara göre deği?iklik gösteren konumlarını takip etmek mümkündür.17. Yüzyıl Osmanlı Hâssa Terzileri? ile ilgili olarak yapılan bu çalı?mada döneme ait belgelerden, birimin; -Ser-hayyât hâssa? ve -Kethüda? unvanlı idareciler altında çalı?an be? ayrı terzi bölüğü ve -Gazzâzân?, ?Hallâcân?, ?Edikyân?, ?Basmacıyân? ve ?Müteferrika? gibi terzilere yardımcı diğer gruplardan olu?tuğu görülmektedir. Belgelere göre; hâssa terzisi olarak çalı?anlar yüzyılın ilk dönemlerine ait kayıtlarda daha fazla sayıda iken yüzyılın sonuna doğru azalmaya ba?lamı?tır.Topkapı Sarayı Müzesi`nde iki bin be? yüz civarında Osmanlı sultan kıyafeti bulunmaktadır. Her hangi bir sebeple tahttan inen sultana ait tüm giysilerin bohçalanıp kime ait olduğu etiketlenerek Silâhdâr hazinesinde saklanması geleneği sayesinde günümüze ula?an bu kıyafetler, dönemin hâssa terzileri tarafından padi?ah için dikilen kıyafetleri tespit edebilmemize ve bunların mümkün olduğu ölçüde dönemin terzileri ile ili?kilendirebilmesine yardımcı olmu?tur.Sonuç olarak, 17. Yüzyıl Osmanlı Hassa terzilerinin hiyerar?ik bir düzen içerisinde sistemli bir çalı?ma sonucunda bu kıyafetleri ortaya çıkardıkları ve bu kıyafetlerin yazma eserlere de aslına büyük oranda uygun bir ?ekilde yansıtıldığı görülmü?tür.Anahtar KelimelerOsmanlı, Osmanlı Hâssa Terzileri, gazzâzân, hallâcân, edikyân, basmacıyân, sultan, saray, terzi, hayyât, hâssa, hayyâtîn-i hassa, kuma?, Osmanlı kuma?ları, kıyafet, Osmanlı sultan kıyafeti.

The padishah and high officials of the palace in Ottoman State have been in the foreground through the clothes they wore in addition to their other features as well. An organization called -Hayyâtîn-i Hâssa? (royal tailors) including subgroups under its body and working dependent upon -Enderûn-i Hümâyûn? was established at the end of the 15th century in order to prepare precious clothes of Ottoman padishahs and state`s high officials made out of heavy fabrics. From 16th century till the end of the 18th century, out of the registrations in archives, it is possible to follow this group`s (sewing clothes for the padishah and high officials of the palace and the continuity of which is provided&paid off by the state itself) workers, daily wages and positions showing changes according to the years.In the study related to -17th century Ottoman Royal Tailors?, out of the documents of the period, it is seen that the unit is composed of five different tailor components working under administrators titled -Ser-hayyât hâssa? and -Kethuda? and other assistive groups such as -Gazzâzân?, -Hallacân?, -Edikyân?, -Basmacıyân? and -Müteferrika?. According to the documents; the number of persons have begun to decrease toward the end of the century while those who work as royal tailors outnumber in the registrations of the century`s first periods.In the museum of Topkapı Palace, approximately 2500 Ottoman sultan clothes exist. These clothes reaching at our present time through the tradition of safekeeping in Silahdâr treasury by labeling whom they belong to after bundling all clothes of the sultan who abdicated for any reason have become helpful to us in determining the clothes sewn for the padishah by the palace tailors of the period and associating with the tailors of the period as much as possible.Finally, 17th century Ottoman Palace tailors revealed these clothes as a result of a systematical effort in a hierarchical order and it is seen that these clothes were reflected on manuscripts in accordance with the original ones to a large extent.Key WordsOttoman, Ottoman Royal Tailors, gazzâzân, hallâcân, edikyân, basmacıyân sultan, palace, tailor, hayyât, hâssa, hayyâtîn-i hassa, fabric, Ottoman fabric, clothes, Ottoman sultan clothes.