Gebelikte demir eksikliği anemisi sıklığı, tedavi uyum durumu ve depresif belirtiler arasındaki ilişkilerin incelenmesi

Abstract

Amaç: Gebelikte anemi en sık demir eksikliğine bağlı olarak görülür ve prematür doğum, düşük doğum ağırlığı ve perinatal mortalite ile ilişkili bulunmuştur. Gebelikte anemi Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün 2001 yılı tanımına göre her üç trimester için de hemoglobinin 11 g/dL'nin altında olması olarak tanımlanmıştır. Ülkemizde Dünya Sağlık Örgütü'nün istatistiksel verilerine göre gebelikte anemi prevalansının %40,2 olduğu saptanmıştır. Ülkemizde 01 Kasım 2005 tarihinden itibaren T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından gebelere demir desteği programı adı altında 16. haftadan başlayarak günlük 40-60 mg demir profilaksisi yapılmaktadır. İlaç uyumunu sağlamak, perinatal mortalite ve morbiditeyi azaltmak açısından oldukça önemlidir. Literatür bilgileri değerlendirildiğinde, eş zamanlı olarak gebelikte anemi ile depresif belirtiler arasındaki ilişki düzeyini inceleyen yeterli sayıda çalışma bulunmamaktadır. Bu yüzden bu çalışma gebelikte demir eksikliği anemisi sıklığı, tedavi uyum durumu ve depresif belirtiler arasındaki ilişkilerin incelenmesi amacı ile planlanmıştır.Gereç ve Yöntem: 1 Kasım 2018- 31 Ocak 2019 tarihleri arasında Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesine başvuran, çalışmaya alınma kriterlerini karşılayan hastalara, sosyodemografik özelliklerini sorgulayan anket formu, ilaç uyumunu sorgulayan sorular ve Hasta Sağlık Anketi-9 formu yüz yüze görüşme ile gönüllülük esasına göre uygulanmıştır. Hastalara ait tam kan ve ferritin parametrelerini de içeren rutin biyokimya sonuçları kişinin kendisinden veya hastane bilgi sisteminden elde edilmiştir. Bu formlardan elde edilen bilgiler, hastaların anemi parametreleri ile karşılaştırılmıştır. İlaç uyumu ile tam kan değerleri arasındaki ilişki incelenerek, düzenli demir preparatları kullanımının depresif belirtiler üzerine etkisi araştırılmıştır.Bulgular: Çalışmaya dahil edilen gebelerin ortalama yaşları 28,1±5,0 (min:18,0-max:43,0) ve başvuru sırasındaki gebelik haftası 21,1±11,6 (min:1,1-max:41,0), hemoglobin değerleri 12±1,3 g/dL şeklindeydi. Katılımcıların %44,4, eşlerin %45,8'i üniversite mezunuydu. Katılımcıların %12,3'ünde hemoglobin değeri 11 g/dL'nin altındadır. Gebelerin obstetrik öyküsü, eğitim durumları ile anemi ve depresif semptomlar arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır. Gebelik öncesi kronik hastalığı olan gebelerde, anemi daha az sıklıkta görülmüştür ve istatistiksel olarak anlamlıdır (p=0,034). Önceki gebeliğinde anemi tedavisi alan gebelerin mevcut gebeliğinde anemi daha fazla görülmüştür ve istatistiksel olarak anlamlıdır (p=0,027). İlaçlarını düzenli olarak almayıp unutan gebelerde anemi %16,2 sıklıkta görülmüştür. Anemisi olan grupta sistolik ve diyastolik kan basıncı ortalamaları anlamlı derecede düşüktür. (sırasıyla; p=0,018 ve 0,01). Hasta Sağlık Anketi-9 puanlarına göre katılımcıların %43,9'unda hafif düzeyde depresif semptom tespit edilmiştir. Sağlık güvencesi olmayan hastalarda %57,7 oranında depresif semptom tespit edilmiştir ve istatistiksel olarak anlamlıdır (p=0,004). Birinci derece yakınlarında depresyon olan hastalarda olmayanlara göre daha sık depresif semptom gözlenmiştir ve istatistiksel olarak anlamlıdır (p=0,005). Sonuç: Gebelikte anemi ve depresyon maternal ve fetal sonuçları açısından son derece önemlidir. Gebelerde ilaç tedavisinin devamını sağlayabilmek için hastaların ilaç kullanımı ve yan etki profili açısından detaylı bilgilendirilmesi gerekmektedir. Gebelikteki depresyonun; postpartum depresyonun en önemli belirleyicilerden biri olması gebelik boyunca hastaların taranmasını gerekli kılar. Gebelikte anemi ve depresyonun taranmasının; obstetrik sonuçları iyileştirerek sağlık hizmetlerindeki gereksiz harcamaların önüne geçeceği açıktır.Anahtar kelimeler: Gebelik, anemi, depresyon, tedavi uyumu

Objective: Anemia in pregnancy is seen due to mostly deficiency of iron and it is related to prematüre birth, small for gestational age and perinatal mortality. According to definition in 2001 of WHO anemia in pregnancy described as haemoglobin level lower than 11 g/dL in each trimester. According to WHO's statistical datas, the prevalance of anemia in pregnancy has been determined as 40.2% in our country. In Turkey, since 1 November 2005, under the name of iron support programme, daily 40-60 mg iron prophylaxis, starting from 16th week of gestation has been applied by Ministry of Health. Providing drug compliance is highly important in terms of reducing perinatal mortality and morbidity. In literatüre; there are no sufficient amount of studies examining the relationship between anemia in pregnancy and depression findings simultaneously. Thus this study was planned to investigate the relationship between frequency of iron deficiency anemia in pregnancy, treatment compliance situation and depressive symptoms.Materials and Methods: Between 1 November 2018 and 31 January 2019, the patients who applied to Gülhane Training and Research Hospital at Health Sciences University and a re eligible with inclusion criteria, were applied a quenstionnare form which investigating the socio-demographic characteristics, drug compliance of patients and the quentions of the Patients Health Questionnare-9 an a voluntary basis by face to face interview. Routine biochemistry results, including complete blood cell count and ferritin parameters of the patients, were obtained from the patient herself or from the hospital information system. The information obtained from these forms and scales were compared with the patients blood parameters. The effect of regular use of iron preparations on patients depressive symptoms was investigated through researching the relationship between the degree of drug compliance level and complete blood cell count and ferritin values.Results: The mean age of the pregnant women included in the study was 28.1 ±5.0 (min:18,0-max:43,0) and the mean gestational week at the time of appeal was 21.1± 11.6 (min:1,1-max:41,0) and mean hemoglobin level was 12±1.3 gr/dL. 44.4% of participations and 45.8% of their partners were graduated from university. 12.3% of the participants' hemoglobin values were lower than 11 gr/dL. The association of pregnant women's obstetric history,education status with anemia and depresion were statistically insignificant. Anemia was less frequent in pregnant women with pre-pregnancychronic disease and was statistically significant (p=0,034). Anemia was more frequent in the current pregnancy of pregnant women who had been treated for anemia in their previous pregnancies and it was statistically significant (p=0,027). Anemia was seen at 16.2% ratio in pregnants who forget to use their drugs. The mean values of systolic and diastolic blood pressure were significantly lower in the group with anemia (respectively p=0,018 and 0,01). According to Patient Health Survey-9 scores, mild depression was seen in the 43.9% of the participants. In patients with no health insurance, depression was determined at 57.7% ratio and this was statistically significant (p=0,004). Depression was observed more frequently in the patients whose first degree relatives diagnosed with depression than the patients who don't have relatives with depression and it was statistically significant (p=0,005).Conclusion: Anemia and depression in pregnancy are highly important in terms of maternal and fetal outcomes. In order to provide continuity of the drug treatment in pregnant women, patients should be informed in detail about their drug use and adverse effect profile. The fact that depression in pregnancy is one of the most important determinants of postpartum depression makes it necessary to screen patients during pregnancy. It is clear that screening for anemia and depression during pregnancy will prevent unnecessary costs in health care by improving obstetric outcomes. Key words: Pregnancy, anemia, depression, treatment