Kayak ve snowboardçularda kayak merkezi tercihi,optimal performans duygu durumu ve heyecan arayışı ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı kayak ve snowboard yapan bireylerin kayak merkezi tercihi, optimal performans duygu durumu ve heyecan arayışı arasındaki ilişkinin saptanmasıdır. Araştırmada veri toplamak amacıyla kayak ve snowboard katılımcılarına kişisel bilgi formu, Kayak ve Snowboarda İlişkin Heyecan Arama Ölçeği (KSİHAÖ), Kayak Merkezi Tercih Ölçeği (KMTÖ) ve Sürekli Etkinlik Tecrübe Ölçeği Kısa Formu (SETÖ-2) uygulanmıştır.Verilerin analizi 5 farklı örneklem grubu üzerinden 3 aşamalı şekilde yürütülmüştür. Birinci aşamada Kayak Merkezi Tercih Ölçeği (KMTÖ)'nin geliştirilmesinde odak grup görüşmesi için iki grup olmak üzere toplam 2 kadın 10 erkek yaşları 23 ile 63 arası değişen kayak ve snowboard antrenörleri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İkinci aşamada Kayak ve Snowboard'a İlişkin Heyecan Arama Ölçeği (KSİHAÖ)' nin Türk kültürüne uyarlama çalışmasının dilsel eşdeğerliği için 38, test-tekrar test ve ölçüm güvenirliği için 53 kişiden veriler toplanmıştır. Kayak Merkezi Tercih Ölçeği (KMTÖ) ve Kayak ve Snowboarda İlişkin Heyecan Arama Ölçeği (KSİHAÖ) yapı geçerliği, iç tutarlılık (Cronbach Alpha) ve İki yarı test güvenirliği (Split-Half) çalışmaları için 622 (kadın 167 X = 24.33 ss=5.72 yaş; erkek 455 X = 27.52 ss= 7.83 yaş) katılımcıdan veriler toplanmıştır. Üçüncü aşama olarak ise çalışmaya ilişkin hipotezlerinin test edilmesinde kayak ve snowboard ile ilgilenen 510 (kadın 126 X = 23.94 ss= 5.79 yaş; erkek 384 X = 27.33 ss= 7.87 yaş) doğa ve macera rekreasyonu katılımcısına ulaşılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Kayak ve Snowboarda İlişkin Heyecan Arama Ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması öncelikle dilsel eşdeğerlik analizi yapılmış ve analiz sonucunda ölçeğin her bir maddeye ilişkin korelasyon katsayılarının .46 ile .85 arasında değiştiği, madde toplam puanları açısından korelasyon katsayısının ise .83 (p<.01) olduğu belirlenmiştir. KSİHAÖ'nin faktör yapısını incelemek için yapılan KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değerinin 0.88 ve Barlett Sphericity değerleri ise 2789.44 (p< .001. sd= 45) olarak bulunmuştur. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonuçları değerlendirildiğinde maddelerin faktör yük değerlerinin `.58 ile .81` aralığında değiştiği ve maddelerin yüksek faktör yük değerlerine sahip olduğu elde edilmiştir. Maddelerin açıkladığı varyans faktör 1 için %44 ve faktör 2 için %19 olarak tespit edilirken maddelere ilişkin toplam varyans % 64 olduğu belirlenmiştir. Gerekli modifikasyon işlemlerinden sonra modelin mükemmel ve yeterli uyum indekslerine ulaştığı ve maddelerin faktör yük değerlerinin .55 ile .86 arasında değiştiği sonucuna varılmıştır. Bu doğrultuda faktör 1 `yenilik arayışı` ve faktör 2 `risk arayışı` olarak adlandırılmış ve Türk kültürü için kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonrası 622 kayak ve snowboard katılımcısından elde edilen iç tutarlılık katsayısı `yenilik arayışı` alt boyutu için .86 ve `risk arayışı` alt boyutu için .77 olarak hesaplanmıştır. Test-tekrar test güvenirliği sonuçlarına göre ise `yenilik arayışı` alt boyutu için korelasyon katsayısının .98 (p<.01) olduğu; `risk arayışı` alt boyutuna ilişkin korelasyon kat sayısının .98 (p<.01) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kayak Merkezi Tercih Ölçeği (KMTÖ)'nin faktör yapısını incelemek için yapılan KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değerinin 0.95 ve Barlett test değeri ise 7928.86 (p< .001. sd= 253) olarak bulunmuştur. Daha sonra yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonuçlarına göre KMTÖ'nün 4 faktörlü yapıda oluştuğu görülmüştür. Maddelerin faktör yük değerlerinin `.34 ile .84` aralığında değiştiği ve maddelerin açıkladığı varyans faktör 1 için %44, faktör 2 için %6.5, faktör 3 için % 5.2 ve faktör 4 için %4.7 olarak tespit edilirken; maddelere ilişkin toplam varyans % 61 olarak belirlenmiştir. Gerekli modifikasyon işlemlerinden sonra modelin mükemmel ve yeterli uyum indekslerine ulaştığı ve maddelerin faktör yük değerlerinin .34 ile .83 arasında değiştiği görülmektedir. Ölçeğe ilişkin faktör 1 `konaklama ve taşıma`, faktör 2 `alternatif etkinlikler`, faktör 3 `destek hizmetleri` ve faktör 4 `doğa ve çevre` olarak isimlendirilmiştir. DFA analizi sonrası 622 katılımcılardan elde edilen Cronbach Alpha iç tutarlılık güvenirlik katsayısı `konaklama ve taşıma` alt boyutu için .89, `alternatif etkinlikler` alt boyutu için .78, `destek hizmetleri` alt boyutu için .88 ve `doğa ve çevre` alt boyutu için .71 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin iki yarı korelasyonu Spearman-Brown formülü ile hesaplandığında ilk yarı için .94, Guttman Split-Half korelasyonu .94; ikinci yarı için Spearman-Brown .95 ve Guttman Split-Half korelasyon değeri .94 olarak hesaplanmıştır.Araştırma verilerinin `Normal Dağılıma Uygunluk Test` sonuçlarına göre; veri seti normal dağılıma uygunluk sağlamıştır. Araştırmaya ilişkin korelasyon analiz sonuçlarına göre kayak merkezi tercihi ile optimal performans duygu durumu arasında (r= .249, p<0.01); kayak merkezi tercihi ile heyecan arayışı arasında (r= .196, p<0.01); heyecan arayışı ile optimal performans duygu durumu arasında (r= .549, p<0.01) istatistiksel olarak anlamlı ilişki tespit edilmiştir.Araştırmada kurgulanan modelin tespit edilmesi için yapısal eşitlik modeli analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre model 1'de kayak merkezi tercihinin optimal performans duygu durumu üzerinde etkisinin olduğu (β= .187, p<.01) ve p değerinin istatistiksel olarak anlamlı (p< .01) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Model 2'de kayak merkezi tercihinin heyecan arayışı üzerinde etkisinin olduğu (β= .932, p<.01) ve p değerinin istatistiksel olarak anlamlı (p< .01) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Model 3'te heyecan arayışının optimal performans duygu durumu üzerinde etkisinin olduğu (β= .581, p<.01) ve p değerinin istatistiksel olarak anlamlı (p< .01) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Model 4'te heyecan arayışı aracı değişken olarak ele alınmıştır. Başlangıçta model 1'de kayak merkezi tercihinin optimal performans duygu durumu üzerinde etkisi varken, aracı değişken olarak heyecan arayışı modele dahil edildiğinde kayak merkezi tercihinin optimal performans duygu durumu üzerindeki etkisi ortadan kalkmış, p değerinin anlamsız (p >.05) olduğu ve kayak merkezi tercihi, heyecan arayışı, optimal performans duygu durumunun birbirine olan etki düzeyi artış göstermiş ve p değerinin anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır (β= .722, p<.01). Anahtar Kelimeler: Rekreasyon, Kayak, Snowboard, Heyecan Arama, Optimal Performans Duygu Durumu, Kayak Merkezi Tercihi

The aim of this research is to determine the relationship between skiers' and snowboarders' ski center preference, their flow state and sensation seeking behaviours. In order to collect data in the study, participants were given a personal information form, `The Contextual Sensation Seeking Questionnaire for Skiing and Snowboarding (CSSQ-S)`, the `Ski Center Preference Scale (SCPS)`, and the The `Dispositional Flow State Scale (SDFS-2)`.The data were analyzed in 3 stages with 5 different sample groups. In the first phase, 2 male and 10 female ski and snowboard trainers with ages ranging from 23 to 63 were interviewed in two groups as the focus group for the development of the `Ski Center Preference Scale (SCPS)`. In the second phase, information was gathered from 38 participants in order obtain the linguistic equivalence of the study, which was conducted to adapt `The Contextual Sensation Seeking Questionnaire for Skiing and Snowboarding (CSSQ-S)` to Turkish context; and from 53 participants for Test-Retest Reliability. The construct validity, internal consistency (Cronbach Alpha) and Split-Half reliability studies were performed on 622 participants (167 female, X = 24.33, SD = 5.72 years; 455 male, X = 27.52 SD = 7.83 years). In the third phase, analyses were performed in testing hypothesis related to the study with 510 outdoor recreation participants (126 female, X = 23.94, SD = 5.79 years; 384 male, X = 27.33, SD = 7.87 years) who were interested in skiing and snowboarding. Linguistic equivalence study for the adaptation of `The Contextual Sensation Seeking Questionnaire for Skiing and Snowboarding` to Turkish context was carried out primarily. The results of the anaylses revealed that the correlation coefficients of the scale for each item ranged from .46 to .85, and the correlation coefficient was 0.83 (p <.01). KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) value was found 0.88 and Barlett Sphericity values were 2789.44 (p <.001, sd = 45), both of which were performed to analyse the factor structure of the CSSQ-S. When the results of the Exploratory Factor Analysis (EFA) were evaluated, it was found that the factor load values of the items varied between `.58 and .81`, and the items had high factor load values. The variance explained by the items was 44% for factor 1, and 19% for factor 2, while the total variance for the items was 64%. It was concluded that after the necessary modification procedures, the model reached perfect and sufficient fit indexes; and the factor load values of the items ranged between .55 and .86. In this respect, factor 1 was called `novelty seeking` and factor 2 was called `risk seeking `; and it was concluded that it could be used for Turkish context. After the Confirmatory Factor Analysis (CFA), the internal consistency coefficient obtained from 622 ski and snowboard participants was calculated as .86 for the `novelty seeking` subscale and .77 for the `risk seeking` subscale. According to the results of test-retest reliability, the correlation coefficient for the `novelty seeking` subscale was 0.98 (p <.01); and the correlation coefficient for the `risk seeking` subscale was found .98 (p <.01). KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) value was 0.95 and Barlett test value was 7928.86 (p <.001, SD = 253), both of which were performed to analyse the factor structure of the `Ski Center Preference Scale (SCPS)`. According to the results of Exploratory Factor Analysis (EFA), it was observed that SCPS occurred in 4-factor structure. Factor load values of the items ranged between .34 and.84, while the variance explained by the items was 44% for factor 1, 6.5% for factor 2, 5.2% for factor 3, and 4.7% for factor 4; total variance of the items was determined as 61%. After necessary modification procedures, it was seen that the model reached excellent and adequate fit indexes, and the factor load values of the items changed between .34 and .83. Factor 1 was named as `accommodation and transport`, factor 2 was named as `alternative activities`, factor 3 was named as `support services`, and factor 4 was named as `nature and environment`. The Cronbach Alpha internal consistency reliability coefficient obtained from 622 participants after the CFA analysis was calculated as .89 for accommodation and transportation subscale, .78 for the alternative activities subscale, .88 for the support services subscale and .71 for the nature and environment subscale. When the split-half correlations of the scale were calculated, first half values were .94 for Spearman-Brown formula, and .94 for Guttman Split-Half correlation; on the other hand, the second half values were .95 for Spearman-Brown and .94 for Guttman Split-Half correlation.After the scale adaptation and development processes are completed the data set conformed to the normal distribution according to the results of the Normal Distribution Compatibility Test, which was obtained from three different scales. Correlation analysis results showed that there was a statistically significant relationship between the ski center preference and the flow state (r = .249, p<0.01); between the preference of the ski center and sensation seeking level (r = .196, p<0.01); and between sensation seeking and flow state (r = .549 p<0.01).Structural equation model analysis was performed in order to determine the model constucted in the study. According to the results of the analysis, it was concluded that there was a causal relationship between the ski center preference and the flow state (β = .187, p <01) and p value was statistically significant (p <.01). In Model 2, it was concluded that there was a causal relationship between the preference of the ski center and sensation seeking level (β = .932, p <.01) and the p value was statistically significant (p <.01). In Model 3, it was concluded that there was a causal relationship between sensation seeking level and flow state (β = .581, p <.01) and p value was statistically significant (p <.01). In Model 4, the means of sensation seeking was considered as a variable. Initially, there was an effect between the ski center preference and the flow state in Model 1; however, when the means of sensation seeking is included in sensation seeking model as a variable, the effect of the ski center preference and the flow state was eliminated, p value was insignificant (p<.05), and the mutual effect of ski center preference, sensation seeking, and flow state increased with a significant p value (β = .722, p<.01). Keywords: Recreation, Ski, Snowboard, Sensation Seeking, Flow State, Ski Center Preference