1699 yılı Mekke Surre defterleri transkripsiyonu ve değerlendirilmesi

Abstract

Surre, kelime olarak `kese`, terim olarak da 'Haremeyn' yani Mekke ve Medine ahalisine dağıtılmak üzere hususî bir törenle gönderilen para ve çeşitli armağanlar anlamına gelmektedir. Osmanlı padişahları ''Hâdimü'l-Haremeyn'' sıfatıyla kutsal topraklara her yıl hac mevsiminden önce 'surre' adı verilen hediyeler göndererek burada yaşayan insanların ve yöneticilerin gönüllerini kazanmaya ve buraların refahını arttırmaya çalışmışlardır. Osmanlı Devleti'nden önce de bu anlayışla: Abbasî, Memlûk, Fâtımî ve Eyyübî devletleri de surre olarak nitelendirilebilecek çeşitli hediyeleri dönem dönem Haremeyn'e göndermişlerdir. Ancak her yıl ve düzenli olarak kutsal topraklara surre gönderen ve bunu bir sisteme oturtan tek devlet Osmanlı Devleti olmuştur. İlk kez Osmanlılarda Yıldırım Bayezid döneminde (1389-1402) kutsal topraklara surre gönderilmiş, daha sonra I. Mehmed (1403-1421), II. Murad (1421-1451), Fatih Sultan Mehmed (1451-1481) dönemlerinde bu usul devam etmiştir. II. Bayezid dönemine gelindiğinde ise surre göndermek devletin âdeti hâline gelmiştir. I. Selim dönemiyle Hicaz, Osmanlı topraklarına dahil olduktan sonra her yıl düzenli olarak, bir sistem dahilinde, devlet erkânının da katıldığı törenlerle surre gönderilmiş ve bu usul devletin yıkılışına kadar sürmüştür. Bu çalışmada 1110 Hicrî/1699 Milâdî tarihinde Mekke'ye gönderilen surreler ve bu surrelerin kayıtlarının tutulduğu defterler ele alınmıştır. Bu defterlerdeki bilgiler ışığında dönemin Mekke'sinin sosyal ve ekonomik durumu hakkında çıkarımlar yapılmaya çalışılmıştır.

As a word surre mean is 'pouch', as terminology mean is that coins and various gifts which was sended with special ceremony so as to give Haramayn's peoples. Ottoman Sultans, by means of Hâdimu'l-Haramayn role, wanted to win people and magister's heart lived in this area and to rise prosperity of the Holy Land, by sending coin and gifts be called with the understand, Abbasî, Memluk, Fatımî and Eyyubî States sended various gifts that can be qualification as surre before Ottomans State. But systemically and every year surre sending was a specific case only for Ottoman State. In Ottoman State, firstly was sended in Yıldırım Bayezid Han's term (1389-1402), after it was sended respectively by Mehmed I (1403-1421), Murad II (1421-1451), Mehmed II (1451-1481). When it comes to Bayezid I term, sending surre turned into custom activity of the state. Selim's I period, after Hicaz was added in Ottoman territories, surre was sended systemically and regularly with special ceremony that high state official took part in and this way continuanced until collapse of the state. In this work, in 1699, sended to Mekka gifts and surre notebooks that founded this gift registers were handled. İn the light of informations in this registers, was deduced about status tackled period's Mecca's social and economic.