Uygur harfli Rızvan Şah ile Ruh-Afza Hikâyesi`nde birleşik fiiller ve durum ekli tamlayıcıları

Abstract

Uygur Harfli Rızvan Şah İle Ruh-Afza Hikâyesi, Eski Uygur alfabesiyle yazılmış İslamî devreye ait Çağatayca mensur bir hikayedir. 1435 yılında Mansur Bahşı tarafından yazılan bu eser çift kahramanlı bir aşk hikayesi olup, eserde Çin padişahı Rızvan Şah ile peri padişahının kızı Ruh-Afza arasında geçen aşk anlatılır.Bu çalışmada, giriş bölümünde Uygur Harfli Rızvan Şah İle Ruh-Afza Hikâyesi adlı eserin kısa bir özeti, eserin dili olan Çağatay Türkçesi, birleşik fiil, isim durum ekleri ve fiil-tamlayıcı ilişkisi hakkında genel bilgiler verildi. İnceleme kısmında birleşik fiiller; 1-(isim)+(fiil) yapısındaki birleşik fiiller, 2-(fiil)+(fiil) yapısındaki birleşik fiiller, 3-Anlamca kaynaşmış ve deyimleşmiş birleşik fiiller şeklinde üç ana başlık altında, cümle içinde ihtiyaç duydukları isim durum ekleri ile birlikte literatürdeki ortak görüşler doğrultusunda gösterildi. Sonuç kısmında, isim veya isim unsurlarıyla birleşik fiil oluşturan yardımcı fiillerin kullanılma sıklıklarının sayı ve oranları, birleşik fiillerin yapısal olarak sayıları ve birbirlerine oranları ve yine birleşik fiillerdeki isim ve isim unsurlarının hangi sözcük türünden olduklarının sayıları ve oranları tablosal verilerle gösterildi. Sonuç kısmında yine isim durum eklerinin, eserde kullanılma sıklıklarının birbirlerine oranları ve birden fazla isim durum eki almış birleşik fiiller almış oldukları isim durum ekleri ve sayıları ile gösterildi.Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Birleşik Fiil, İsim Durum Ekleri, Türkiye Türkçesi, Rızvan Şah İle Ruh-Afza Hikâyesi.

The story of Uyghur Shah and Ruh-Afza with the Uyghur letter is a hypothetical story of the Islamic era, written in the ancient Uyghur alphabet. This story written by Mansur Bahşı in 1435 is a double-hero love story and it is told about the love between the Rızvan Shah of China and his daughter Ruh-Afza from the fairy king.In this study, a brief summary of the Uyghur Shah and the Ruh-Afza Story with the Uyghur Letters, general information about Chagatai Turkic language, compound verb, name state suffixes and verb-complementary relationship was given. Combined verbs in the examination; 1-(noun) + (verb) in the structure of the combined verbs, 2-(verb) + (verb) structure of the compound verbs, 3-meaningfully fused and expressed in the form of combined verbs under three main titles, the name they need in the sentence together vith the case in the literature was shown in accordance with common opinions. In the conclusion part, the numbers and ratios of the frequency of the use of auxiliary verbs forming the verb conjunct with the name or name elements, the structural numbers and the proportions of the combined verbs and the numbers and the proportions of the names and name components combined verbs are shown by the tabular data for revealing their Word class. In the conclusion part, the names of the state of the state annexes, the frequency of their use in the work and the names of the cases where they have received more than one name case suffix.Keywords: Chagatai Turkish, Compound Verb, Noun Propositions, Turkey Turkish, The Story of Rizvan Shah and Ruh-Afza.