Refik Hâlit Karay`ın hikâyelerinin Greimas`ın eyleyenler modeline göre incelenmesi

Abstract

Göstergebilim, anlamlı bütünlerin anlamlarının nasıl oluştuğunu tespit etmek için çeşitli çözümleme yöntemleri üreten bir bilim dalıdır. Bu bağlamda tümü kapsayıcı, tutarlı ve yalın ilk çözümleme yöntemini ortaya atan isim ise A.J. Greimas olmuştur. Göstergebilimden yararlanan bu yüksek lisans tezimizde ise Greimas Göstergebilimi kullanılmış ve Greimas'ın ortaya attığı fikirlerle Refik Hâlit Karay'ın (1888 – 1965), Memleket Hikayeleri ve Gurbet Hikayeleri isimli iki kitabında yer alan öyküler çözümlenmiştir.Tezin ilk bölümünde A.J. Greimas ve görüşlerine dair bilgiler verilmiş, görüşleri detaylıca incelenmiştir. Greimas'ın görüşleri aktarılırken, etkilendiği isimlerden bahsedilmiş ve eyleyenler modelinin ortaya çıkmasında etkili olan düşünürlerden detaylıca bahsedilmiştir. İkinci bölümde ise eyleyenler modeli detaylıca anlatılmıştır. Üçüncü bölümde öyküler söylemsel düzey, anlatısal düzey ve temel yapı olmak üzere üç farklı başlıkta ele alınmıştır. İnceleme sırasında anlatı izlencesi tespit edilmiş, eyleyenler modeli tablosu hazırlanmış, eyleyenler tespit edildikten sonra genel dönüşümleri verilmiştir. Eyleyenlerin eyletim, edinç, edim, tanıma ve yaptırım aşamaları gösterildikten sonra, metnin temel yapısı göstergebilimsel dörtgen üzerinde gösterilmiştir.Yapılan incelemenin sonucunda Refik Hâlit Karay'ın öyküleri göstergebilimsel olarak çözümlenmiş, yazarın kullandığı eyleyen stratejisi tespit edilmiştir. Öykülerin derin yapısı ve yüzey yapısı incelenerek, farklı bir çözümleme yöntemi denenmiştir.

Semiotic is a branch of science that produce numerous methods of analysis to detect how the meanings of meaningful complements were emerged. In this context A.J Greimas put forward the first inclusive, plain and consistent method of analysis. In this master thesis which is inspired by the semiotic, Greimasian Semiotic is functionalized and Refik Halit Karay's (1888–1965) stories in his two books entitled as Memleket Hikayeleri and Gurbet Hikayeleri are analized.In the first chapter of the thesis, information about Greimas and his ideas. His ideas are deeply analized. While Greimas' ideas are given, thinkers who inspire Greimas and thinkers who has contribution to emerge the actant model, are mentioned. In the second chapter, actantial model is detailly narrated. In the third chapter; discoursive level, narrative level and deep level are handled into three different tittles. Within the analysis narrative program is detected, the table of actants model is constituted, after the detection of the actants, their general transformations are given. After the manipulation, competence, performance and sanction hierarchy of the actants are shown, the deep level of the text are shown into the semiotic square.At the result of the thesis, Refik Halit Karay's stories are semiotically analized and the actant strategy used by the writer is detected. The deep level and surface level of the stories are analized to try a different method of analysis.