Ömer Efendi`nin Ahlâk-ı Muhsinî tercümesi: Metin- inceleme (98-b – 198-a)

Abstract

Klasik Türk edebiyatında kaleme alınan eserlere bakıldığında ahlâkîesaslara büyük önem verildiği görülmektedir. 11-20. asırlar arasında yazılanTürkçe edebî- ahlâki eserlerde genellikle İslam esaslarının hâkim olduğugörülür. Ortak ahlâkî değerlere sahip olan Müslüman âlim, şair ve yazarlarçeşitli dillerde yazılan bu eserleri kendi dillerine tercüme etmiş; bununsonucunda da fert ve toplumu eğitmeye çalışmışlardır. Tercümesi yapılan bueserlerden biri de XV. Yüzyıl Fars edebiyatının önemli şahsiyetlerindenHüseyin Vâiz-i Kâşifî'nin (ö. 910/1504-1505), Hüseyin Baykara'nın oğlu Ebu'lMuhsin Mirza için H. 900/M. 1495 yılında kaleme aldığı Ahlâk-ı Muhsinî isimlieseridir.Bu çalışmanın konusu XVII. asır Osmanlı yazarlarından ÖmerEfendi'nin (ö. 1031/ M.1622?) `Ahlâk-ı Muhsinî` isimli tercümesininincelenmesi ve iki yazma nüshasına dayalı olarak metninin ortaya konmasıdır.Osmanlı toplumunun ahlâk anlayışını yansıtması bakımından önemli olan eserbazı bölümleri yönünden siyasetname türünün örneği sayılabilir. Ahlâk-ıMuhsinî, ibadet, dua, şükür, tevekkül, sabır, edep, adalet, şefkat, tevazu, vefa,gayret, firâset ve siyaset, fırsatları değerlendirme gibi konuların ayrı ayrı elealındığı kırk bölümden oluşmaktadır. Yazar, fikir ve öğütlerini daima Kur'ânayetleri ve Hz. Muhammed'in hadislerinden faydalanarak anlatmış, aradakonuya uygun kıssa, atasözü, Arapça, Farsça ve Türkçe şiirleri de anmıştır.Çalışmada genel olarak ahlâk kavramına değinilmiş; asıl eserin sahibiHüseyin Vâiz-i Kâşifî ile mütercim Ömer Efendi hakkında bilgi verilmiştir.Eserin Kütahya Vahid Paşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va 717'de kayıtlı bulunannüshasının 98b /198a varakları ile eserin diğer nüshası olan İstanbulÜniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi TY6298'de kayıtlı 74a/147b arasındakikısmı transkripsiyon sistemiyle yeni harflere çevrilmiş, kurulan tenkitli metnegöre inceleme yapılmıştır. Eserin diğer kısmı daha önce bir yüksek lisans teziolarak verildiği için konu sınırlandırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Klasik Türk Edebiyatı, Ahlâk, Ömer Efendi,Hüseyin Vâiz-i Kâşifî, Ahlâk-ı Muhsinî.

When the Works written in classical Turkish literature are examined,it's seen that moral principles are given great importance. The purpose ofalmost all of the moral books is to speak of the moral values of Islam. Muslimswith common moral values have translated these works written in variouslanguages into their own languages and consequently tried to educateindividuals and society. One of these works translated is the work called Ahlâk-ıMuhsinî which Ebu'l Muhsin Mirza H.900/ M.wrote in 1495 for Hüseyin Vâiz-iKâşifî (d.910/1504-1505) who was one of the important names of the 15thcentury, Hüseyin Baykara's son Ebu'l Muhsin Mirza H.900In this study, XVII. Century one of the authors Omer Efendi's(1031/m.1622) `Ahlâk-ı Muhsinî` work was studied. The work which isimportant in terms of reflecting the moral understanding of Ottoman society isan example of the type of advice and politics. In consists of forty chapterswritten seperately subjects like `prayer, praise, trust, patience, literary, justice,compassion, humility, fidelity, effort, politics and evaluating opportunities.`Verses, hadiths, stories, proverbs; Arabic, Persian and Turkish poemsappropriate to the subject were used to make the work more expressive.Ethics is mentioned here and information is given about Hüseyin VâizKaşifî and Ömer Efendi. 98-B /198-A of the copy of the work, which isregistered in the Kütahya Vahit Paşa Provincial Public Library, 43 VA 717 andthe other copy of the work which is registered in Istanbul University RareWorks Library TY 6298 has been converted into new letters with thetranscription system. Text analysing esas made with comparasion between thetwo. Since the other part of the work was previously given as a master thesis,the subject was limited.Key Words: Classical Turkish Literature, Morality, Ömer Efendi,Hüseyin Vaiz Kâşifî, Ahlâk-ı Muhsinî