Kazak Türkçesinde Kiplik: Morfo-sentaktik semantik bir analiz

Abstract

Kiplik ilk olarak felsefe ve mantık bilimlerinde ortaya çıkmıştır. Temelinin bilgiye dayandığı bu disiplinler için bilgi olası ve zorunlu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bilginin doğruluk veya yanlışlık değeri vardır. Doğruluk/yanlışlık değeri taşıyan bilgilerin oluşturduğu anlamlı cümlelere önerme adı verilir. Kiplik kavramı da önermelerdeki olası ve zorunlu bilgiyi kodlayan araçlardır. Araştırmacılar olası ve zorunlu bilginin yanı sıra kiplikle doğrudan ilişkili gerçeklik ve gerçek-dışılık kavramlarını da esas alan çalışmalar yapmış ve böylece 19. yüzyıl dil bilimi çalışmalarının da temelini oluşturmuşlardır. Kiplik tanımlanması ve sınıflandırılması güç kategorilerden biridir. Farklı yaklaşımlarla tanımlanmasının ve farklı ölçütlerle sınıflandırılmasının neticesinde pek çok kiplik kuramı ortaya çıkmıştır. Çalışmamızda Palmer (2001)'ın tipolojik kiplik sınıflandırması temel alınarak Kazak Türkçesinde kiplik kategorisi incelenecektir. İki ana bölümden oluşacak bu çalışmanın birinci bölümünde kipliğin kuramsal bilgileri ve kipliğin kip, zaman ve görünüş ile ilişkileri ele alınacaktır. Söz konusu bölümde ayrıca kiplik işaretleyicilerine yer verildikten sonra Palmer (2001)'ın kiplik sınıflandırmasındaki alt türler ayrıntılı olarak açıklanacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde Palmer (2001)'ın sınıflandırmasından hareketle Kazak Türkçesinde kiplik kategorisi ortaya konulacaktır. Palmer (2001) sınıflandırmasındaki her alt kiplik türünü kodlayan morfolojik, morfo-sentaktik, sözlüksel, söz dizimsel ve morfo-sentaktik semantik işaretleyicilerden başlıklar oluşturulacak, örnekler verilecek ve yeri geldiğinde bağlam odaklı açıklanacaktır. Böylece Kazak Türkçesiyle ilgili anlamsal ve edimsel tabanlı çalışmalara bir nevi katkı sunulacaktır.Anahtar Kelimeler: kiplik, Kazak Türkçesi, Kazak dili, önerme kipliği, eylem kipliği, kip, kiplik işaretleyicileri

Modality has appeared in the philosophy and logic sciences at first. For these disciplines on which knowledge is based, knowledge is divided into possible and necessary. Information has the value of accuracy or inaccuracy. Meaningful sentences composed of information bearing the value of accuracy/inaccuracy are called propositions. The concept of modality is the tools that encode the possible and necessary information in the propositions. Not only possible and necessary knowledge, but also the researchers have made studies based on the concepts of realis and irrealis directly related to modality and thus formed the basis of 19th century linguistics studies. Many modality theories have emerged as a result of the definition of modality with different approaches and classification with different criteria. In our study, the modality category in Kazakh Turkish will be examined based on Palmer (2001) 's typological modality classification. In the first part of this study which will consist of two main parts, the theoretical knowledge of modality and the relationships between modality and tense-mood-aspect will be discussed. In this section, after being introduced modality markers, the subtypes in the modality classification of Palmer (2001) will be explained in detail. In the second part of the study, the modality category in Kazakh Turkish will be examined based on Palmer's (2001) classification. Titles will be generated from morphological, morpho-syntactic, syntactic, lexical and morpho-syntactic-semantic markers that encode each sub-mode type in the Palmer (2001) classification. Relevant examples will be given and they will be commented context-oriented, where appropriate. In this way, a kind of contribution will be made to the semantic and pragmatic based studies on Kazakh Turkish.Key Words: modality, Kazakh Turkish, Kazakh Language, proposition modality, event modality, modality markers