Uluslararası Hukuk, Avrupa Hukuku ve Türk Hukukunda mülteci ve sığınmacıların etkili başvuru hakkı

Abstract

Etkili başvuru hakkı, bireylere karşılaştıkları bir hak ihlalinin giderilmesi için yetkili bir organa başvurabilme hakkı tanımaktadır. İnsan hak ve özgürlüklerinin korunmasında asıl ve öncelikli olarak görev ulusal hukuk düzenlerinindir. Etkili başvuru hakkı hak arama özgürlüğü ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle, devletler iç hukuklarında bireylere etkili başvuru yollarına erişimi sağlamak zorundadır. Dava dosyasına erişim hakkı, kendisine karşı yapılan tüm suçlamalar hakkında bilgilendirilme hakkı, savunma hakkı, adli yardıma erişim gibi haklar bu hakkın uygulamada gözetilmesine imkan veren önemli unsurlardır. Uluslararası koruma kapsamında korunan kişiler özellikle mülteci ve sığınmacıların içinde bulundukları zor durum düşünüldüğünde etkili başvuru hakkının sağlanması önem arz etmektedir. Hukuk yolunun etkili olup olmadığının değerlendirilmesinde belirleyici olan unsur, uygulamada erişilebilir olmasıdır. Mülteci ve sığınmacıların hukuk yoluna usulüne uygun olarak başvurabilmesi için başvurusunun sonucunu takip edebilme imkanını tesadüfi duruma getiren tebliğ usullerindeki sorunlar, avukatlık ve vekalet ücretlerine maddi imkanın yeterli olmaması, göç alanındaki uzman avukatların sayısının az olması gibi hususlar etkili başvuru hakkına erişimi engelleyen fiili sebeplerdir. Bu anlamda bir mahkemenin var olması, bu mahkeme önünde kişinin itiraz hakkını kullanabilmesi etkili başvuru hakkının tecellisi için yeterli görülmemektedir. Hak kayıplarının yaşanmaması için, mülteci hukukunda etkili başvuru hakkının tam anlamıyla sağlanması gerekmektedir. Etkili başvuru hakkının gerekliliklerinin tespitine katkıda bulunmak amacıyla bu çalışmada hem uluslararası belgeler ve mahkeme kararları hem de Avrupa Birliği müktesebatı incelenecektir. Bu incelemeden hareketle, Türk mahkeme kararlarının yorumu ve uygulaması ile ilgili bazı tespit ve önerilerde bulunulacaktır.

A right to an effective remedy guarantees the right to apply to a competent body for the elimination of an infringement of rights. National legal systems have primary duty on protection of human rights and freedoms. Since the right to effective remedy is closely linked to the right to access legal remedies, States, first of all, need to provide effective remedies in their domestic law. Effectiveness of the legal remedy depends on its accessibility in practice. The right to effective remedy is particularly important for refugees and migrants since they are vulnerable. The absence of written notification provided to asylum-seekers on their asylum applications, lack of adequate state funding to support lawyers providing legal assitance to asylum-seekers and refugees and few lawyers being experienced in the field of asylum and immigration are obstacles hindering access to right to an effective remedy. Hence, the existence of a court and the right to appeal are not just enough; additional rights and safeguards should be also provided to refugees and migrants so that the right to an effective remedy is fully observed and a fair immigration policy is followed. In order to address some of the requirements for a right to an effective remedy, both international documents, court decisions and European Union acquis will be examined in this study. Building on this analysis, a number of recommendations will be made with regard to the interpretation and application of Turkish court decisions.