Zehebî`nin hadis kültüründeki yeri ve hadis tenkitçiliği

Abstract

Zehebî (v.748/1347)'nin asıl adı Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz b. Abdullah et-Türkmânî ez-Zehebî eş-Şâfiî ed-Dımaşkîdir. Hicri 673/1274 yılı Rebîul-Âhir ayının 3. günü dünyaya gelmiştir. Doğduğu yer hakkında çeşitli görüşler olsa da doğum yerinin Dımaşk (Şam) olduğu âlimlerin çoğu tarafından kabul görmüştür. Hicri 748/1348 de Şam'da vefat etmiştir. Zehebî künyesini babasının mesleğinin kuyumculuk olmasından dolayı almıştır. Âlim bir aile içerisinde yetişmiştir. İlim öğrenmeye 18 yaşında başlamış, ilk ilim tahsilini babasından almıştır. Şam, Ba̒lebek, Haleb, Humus… vb. ilim merkezlerinde çok sayıda âlimden ilim tahsil etmiştir. Çeşitli hadis öğretim merkezlerin de hocalık yapmıştır. Çok sayıda hocası olduğu gibi çok sayıda öğrencisi de vardır. Zehebî'yi ilim dünyasına tanıtan en önemli eseri Tarih adlı eseridir. Ricâl ve Tabakât konusunda Mîzân, Tezkira, Siyer adlı eserleri mevcuttur. İlim dünyasına 280'e yakın eser kazandırmıştır. Zehebî tarihçi olmasının yanında aynı zaman da hadis tenkitçisidir. Râviler hakkında yaptığı tenkitlerde aşırıya gitmeyerek orta yolu tutmuştur. Râviler için bir takım terimler kullanmış ve bu terimlerin derecelerine işaret etmiştir. Cerh ve ta ̒dil ilmine önem vermiş bu ilme ait eserler yazarak ilim dünyasına kazandırmıştır. Zehebî hadis metodu, hadis çeşitlerinden bahsetmiş ve hadis ilmi konusunda münakaşalar yapmıştır. Hadis ilminde hadisi rivâyet eden râvilerin isimlerine işaret ederek en sahîh ve en zayıf râvilerin isimlerini de bildirmiştir. Zehebî hadisleri red veya kabül yönünden bir takım kısımlara ayırmış, tariflerini yapmış, hadis çeşitlerine örnek vermiştir. Diğer muhaddislerin tariflerine katıldığı olduğu gibi katılmadığı tariflerde olmuş ve niçin katılmadığını sebepleriyle birlikte bildirmiştir.

The real name of al-Dhahabi (death 748/1348) is Muhammad ibn Ahmad ibn Osman ibn Kaymaz ibn Abdullah et-Türkmani ez-Zehebi eş-Şafii ed-Dimaşki. He was born on the third day of the Rebiu'l Ahir month in 673/1274 (hijri calendar). Although there are many different thoughts about where he was born, most of the intellectuals accepted Dimaşk (Damascus) as his hometown. He died in Damascus in 748/1348. His father was a jeweller and Dhahabi took his identity name from his father's job. He was raised in an educated family. He started studying at the age of 18 and his first teacher was his own father. He continued his education in Damascus, Baalbek, Aleppo, Homs and he had a lot of teachers. He became a teacher in many hadith schools. He had both a lot of teachers and students. He became popular with his book called `History`. Mizan al-itidal, Tadhkirat al-İslam and Siyar alam al-nubala are some of his works. They are about `Rical and Tabakat`. He wrote around 280 books.Zehebi was both a historian and a hadith critic. He followed the middle way and he wasn't extreme against narrators. He used some terms for them and showed the degrees of these terms. `Cerh` and `Tadil` were important for him so he wrote many works.Zehebi informed us about Hadith and the methodology of hadith. He had discussions on Hadith Knowledge. He talked about the narrator of Hadith and told the names of the the weak and the strong hadith narrators.Zehebi divided hadiths into some parts which are accepted and refused. He described and gave examples of them. He sometimes agreed the thoughts of narrators and sometimes disagreed. He explained why he didn't accepted them. Key words: Dhahabi, the methodology of Hadith, Cerhul, Tadil, Bid'at, İsnad.