55 yaş altı iskemik stroke ve uyku bozuklukları (solunum ile ilişkili uyku bozuklukları ve diğer bozuklukların) birlikteliğinin kognisyon üzerine etkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Giriş: İnme hastalarının büyük çoğunluğunda özellikle OUAS ( obstruktif uyku apne sendromu) olmak üzere uyku ile ilişkili solunum bozuklukları sık görülmektedir. OUAS inme için hem bir risk faktörü hem de inme sonrası bir komplikasyon olarak değerlendirilmektedir. Hem OUAS hem inme kognitif fonksiyonlarda bozulmaya sebep olmaktadır. OUAS' nın inme hastalarında bilişsel işlev üzerine olan etkilerini değerlendiren kısıtlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda inme geçiren hastalarda OUAS varlığı ciddi bilişsel işlev bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir.Literatürde OUAS ve genç inme birlikteliğini kognisyon üzerine etkisini değerlendiren çalışmaya rastlanmamıştır.Yöntem: 55 yaş altı inme geçiren 60 olgu çalışmaya alındı. Hastaların öyküleri demografik bilgileri, alışkanlıkları, özgeçmiş ve soygeçmiş özellikleri kayıt edildi. OUAS açısından fizik muayene yapıldı. Hastalara rutin laboratuar incelemeleri, radyolojik incelemeler yapıldı.TOAST sınıflaması ile inme etiolojisi değerlendirildi. Fonksiyonelliği değerlendirmek için NIH İnme Skoru (NIHSS) ve Modifiye Rankin Skalası hesaplandı. Gündüz uykululuğu değerlendirmek için Epworth Uykululuk Ölçeği yapıldı ve hastaların bir gece polisomnografi için uyku servisine yatışı yapıldı. Kognisyonu değerlendirmek için Saat çizme testi, Montreal bilişsel değerlendirme ölçeği (MOCA testi) , Stroop testi, Görsel-İşitsel Sayı Dizileri Testi ; günlük yaşam aktivitesini değerlendirmek için Lawton ve Brody'nin Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri İndeksi (EGYA) , depresyonu değerlendirmek için Beck depresyon ölçeği yapıldı.Bulgular: Polisomnografi (PSG) sonucuna göre 7 normal, 10 primer horlama, 14 hafif OUAS, 11 orta OUAS , 18 ağır OUAS olgusu saptandı. Demografik veriler gruplar arasında anlamlı farklılık göstermedi. Yapılan fizik muayene de boyun yapısı değerlendirirken özellikle ağır OUAS grubunda olmak üzere gruplar arasında anlamlı farklılık gözlenmedi. Hastalarda ve 1. derece yakınlarında aterosklerotik hastalıklara daha sık rastlandı. NIHS skoru alt parametrelerinden özellikle fasial asimetri ve dizartrinin ağır OUAS grubunda daha sık olduğu gözlendi. İnme lokalizasyonu ile gruplar arası ilişki değerlendirildiğinde ağır OUAS hastalarında beyin sapı tutulumunun daha sık olduğu saptandı. Yönetici işlev, adlandırma, dikkat, lisan, gecikmeli hatırlama, MOCA testi toplam puan ,Stroop Testi tüm parametreleri ,görsel işitsel sayı dizileri testinin bir çok parametresi özellikle ağır OUAS olmak üzere kontrol grubu ile karşılatırıldığında belirgin anlamlı olduğu saptandı. OUAS derecesi arttıkça Günlük Yaşam Aktivitesi puanında azalma ve Beck Depresyon Testi puanında artış gözlendi.Ağır OUAS ve inme birlikteliği olan grubun izole ağır OUAS olan gruba göre istatistiksel açıdan oldukça anlamlı olacak şekilde özelikle Stroop Testi bölüm 2-3-4-5 'te belirgin bozulma olduğu saptandı. Benzer şekilde orta OUAS ve hafif OUAS inme birlikteliği olan olguların izole orta ve hafif OUAS olan gruba göre Stroop Testinin bütün bölümlerinde etkilenme mevcuttu. Grupların ayrı ayrı değerlendirilmesinde kognitif parametrelerin hem NIHS Skalası hem de Epworth Uykululuk Skoru ile korele olduğu saptandı. Sonuç: Çalışmamıza 18- 55 yaş arası hastalar alındığından dolayı özellikle genç inme hastalarında uyku bozuklukları ,uyku ile ilişkili solunum bozukluğunun ve inme – OUAS birlikteliğinin kognisyon üzerine etkisinin araştırılmasının önemi literatürde ilk kez vurgulanmak istenmiştir. İnme etiolojisinde yer alan nedenlerden biri olan uyku ile ilişkili hastalıkların 55 yaş altında da yer aldığı bu yüzden bu konuya da diğer risk faktörleri kadar dikkat edilmesi gerektiği düşünülmektedir. İzole uykuda solunum bozukluklarının yanı sıra eşlik eden aterosklerotik hastalıkların varlığı konuyu daha da önemli hale getirmektedir.

Introduction: Sleep-related respiratory disorders, especially obstructive sleep apnea syndrome (OSAS) , are common in the majority of stroke patients. OSAS is considered as a risk factor for stroke as well as a post-stroke complication. Both OSAS and stroke alter cognitive function. There are a few studies evaluating the effects of OSAS on cognitive function in stroke patients. In the studies conducted, the presence of OSAS in patients with stroke was associated with severe cognitive dysfunction.There are no studies evaluating the effect of association of OSAS with young stroke on cognition in the literature.Methods: Sixty patients with stroke below 55 years of age were included in the study. The patients' histories, demographic characteristics, habits, background and family history were recorded. Physical examination was done for OSAS. Routine laboratory and radiological investigations were performed. Stroke etiology was evaluated with TOAST classification. NIH Stroke Score (NIHSS) and Modified Rankin Scale were used to evaluate functionality. Epworth Sleepiness Scale was performed to assess daytime sleepiness and patients were admitted to sleep service for over-night polysomnography investigatioın. Clock drawing test, Montreal cognitive assessment scale (MOCA test), Stroop test, Audiovisual Number Sequences Test; Lawton and Brody's Instrumental Daily Living Activities Index (FFA) were used to assess daily living activity, and Beck's depression scale was used to assess depression.Findings: According to polysomnography (PSG) results, 7 subjects were considered to be normal while 10 subjects were diagnosed as having primary snoring, 14 subjects as mild OSAS, 11 subjects as moderate OSAS, and 18 subjects as severe OSAS. Demographic data showed no significant difference between the groups. When evaluating the neck structure, physical examination revealed a significant difference between the groups, especially in the severe OSAS group. Atherosclerotic diseases were common in patients and their relatives. Among the sub-parameters of NIHS score, especially facial asymmetry and dysarthria were more frequent in severe the patients with OSAS. When the relationship between stroke localization and the groups was evaluated, it was observed that brain stem involvement was more frequent in the patients with severe OSAS. All parameters of executive function, i.e., attention, language, delayed recall and MOCA test, Stroop Test, many parameters of the auditory number sequences test were found to be significant when compared with control group, especially severe OSAS. As OSAS increased, Daily Living Activity score decreased and Beck Depression Test score increased.Significant deterioration in Stropp Test sections 2 through 5 were found to be statistically significant in the group with severe OSAS and stroke compared to the group with isolated severe OSAS. Similarly, subjects with moderate and mild OSAS with stroke association were affected in all parts of the Stroop Test compared to isolated moderate and mild OSAS group. Cognitive parameters were found to correlate with both the NIHS Scale and the Epworth Sleepiness Score when groups evaluated separately.Conclusions: Since patients aged 18 to 55 years were included in our study, the importance of investigating the effects of sleep disorders, sleep-related breathing disorder and stroke-OSAS on cognition, especially in young stroke patients, was emphasized for the first time in the literature. Since sleep related diseases -which are one of the causes of stroke etiology- can appear under 55 years old, attention should be paid to this issue as much as the other risk factors. The presence of accompanying atherosclerotic diseases as well as respiratory disorders during sleep makes the issue even more important.