Geleneksel uygulama ve inançların aile planlaması yöntemleri kullanımına etkisinin incelenmesi

Abstract

1 ÖZET Geleneksel Uygulama ve İnançların Aile Planlaması Yöntemleri Kullanımına Etkisinin İncelenmesi Bu çalışma Afyon Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi'nde 2003 yılı Kasım-Arahk aylan arasında 15-49 yaş arası evli kadınlarda aile planlaması yöntemlerinin kullanımını etkileyen geleneksel uygulama ve inançların tanımlanması, bu inanç ve uygulamaların oluşmasına katkı sağlayabilecek demografik özelliklerin saptanması amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın yapılabilmesi için Afyon İl Sağlık Müdürlüğü' nden gerekli izinler alınmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından geliştirilmiş anket formu kullanılarak 700 kadın üzerinde görüşme yolu ile toplanmıştır. Anket formu üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölüm kadınların sosyo- demografık özellikleri, ikinci bölüm kadınların doğurganlık özellikleri, üçüncü bölüm ise aile planlaması yöntemleri kullanımını etkileyebilecek faktörleri içermektedir. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik ve ki-kare testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre kadınların; yaş ortalaması X=30.6243±9,l. %72,0'ının ilk öğretim mezunu, % 97'sinin ev hanımı olduğu, %51,1'inin il merkezinde yaşadığı, evlilik yılı ortalamasının 12,0±9,4, gebelik sayısı ortalamasının 3,2±1,9, canlı doğum sayısı ortalamasının 2,6 ±1,4, yaşayan çocuk sayısı ortalamasının 2,4±1,1, kürtaj sayısı ortalamasının 1,6±0,7 olduğu saptanmıştır. Kullanılan aile planlaması yöntemlerine bakıldığında; kadınların %39,9'unun herhangi bir yöntem kullanmazken, %37,1'inin herhangi bir modern yöntem, %23,0'ının ise herhangi bir geleneksel yöntem kullandıkları saptanmıştır. Aile planlaması yöntemleri kullanımını etkileyebilecek faktörler arasında; yöntemlere duyulan endişeler, kürtajın bir yöntem olarak düşünülmesi ve planlanmayan bir gebelikte ki tercihler, yöntem kullanımının günah olarak düşünülmesi, emzikli iken gebe kalma riski gibi faktörler sosyo-demografik ve doğurganlık özellikleri ile karşılaştırıldığında istatistiki olarak anlamlı sonuçlar bulunmuştur. Özellikle sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan kadınlarda modern yöntem kullanımı olumsuz yönde etkilenmektedir.Aile planlaması yöntemlerinin yeterince ve gerektiği gibi kullanılmasının yaygınlaştırılması etkin bilgilendirme ve uygulama gerektirmektedir. Anahtar Kelimeler: Aile Planlaması, Geleneksel Yöntem, Modern Yöntem, Sosyo-demografık Özellikler.

3 SUMMARY The Study of The Effect of Traditional Metods And Belief Onto Applying Family Plannning Methods This study has been conducted on married women at the age of between 1 5-49 at Afyon Mother Child Health and Family Planning Center between November and December 2003 to define traditional practices and beliefs that effect the usage of family planning methods and to determine the demographic characteristics that will contribute to be made up of this belief and practices. To be able to conduct this research, permission had been obtained from Afyon Public Health Department. Data has been collected using a survey form by interviewing 700 women. Survey form has three sections. First section includes socio-demographic characteristics of women, second section includes fertility characteristics of women, and third section includes factors that may affect the usage of family planning methods. This data has been analyzed with Chi-Square Test. Results of this research shows that women's average age is X=r30.6243. 72% graduated from primary school, 97% is housewife, and 51% live in downtowns or city centers. They have been married for 12,0 years on average, number of pregnancy is 3.2 on average, number of birth that were alive is 2,6 on average, number of children that are alive is 2.4 on average, and number of abortion is 1.6 on average. When we looked at the family planning methods that has been used, we found out that 39,9% of women don't use any, 37.1%> of them use modern methods, and 23% use one of the traditional methods. There are some factors that may affect the usage of family planning methods. These are; concerns about these methods, thoughts that abortion being another family planning method and being a sin, pregnancy risk while in lactation. We found a meaningful statistical results when we compared socio-demographic and fertility characteristics. Especially, usage of modern methods by women whose social-economic level is low negatively effected. It is necessary to provide enough and effective information and practices to spread the usage of family planning methods. Key Words: Family Planning. Traditional Method. Modern Method. Socio- Economic Characteristics.l.GIRIŞ l.l.Problemin Tanımı ve Önemi Kültür pek çok yazar tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Tylor'a göre, `kültür ya da uygarlık; bir toplumun üyesi olarak insanoğlunun kazandığı bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür` (1). Gelenek; bir toplulukta kuşaktan kuşağa geçen kültür mirasları, alışkanlıklar, bilgiler, töreler ve davranışlardır (2). Bireylerin bedensel, ruhsal ve toplumsal olarak tam bir iyilik halinde olması biçiminde tanımlanan sağlık ve bunun karşıtı olan hastalık kültürel sistemin öğelerindendir (1). Toplumun kültürel değerleri tutum, inanç ve davranışları kişilerin yaşam tarzlarım dolayısı ile sağlık koşullarını etkiler. Aynı zamanda toplumun kültürel değerleri, çağdaş tıp uygulamalarının benimsenmesini sağlayan ipuçlarıdır. Bu ipuçlarının bilinmesi topluma sağlık hizmetlerinin götürülmesinde kişilerle iletişim kurmanın anahtarıdır. Toplumun kültürel değerlerini tanımadan yola çıkan bir sağlık personelinin çabası mantık dışı, dar görüşlü ve çok pahalı olacaktır (3). Toplumumuzda kadın sağlığını etkileyen pek çok etmen vardır. Özellikle kırsal kesimde geleneksel inanç ve uygulamalar daha fazla olduğu için kadın sağlığını etkileyen önemli bir etken sayılabilir. Bu geleneksel inanç ve uygulamalardan özellikle sağlığı olumsuz yönde etkileyebilecek olanların düzeltilmesi, eksik olanların tamamlanması, olumlu olanların pekiştirilmesi gerekmektedir. Bütün bunların başarılması ise toplumun geleneksel inanç ve uygulamalarını tanımakla mümkündür ( 1 ),: Gelişmekte olan ülkelerin sorunlarının başında, hızlı nüfus artışı ve bunun neden olduğu olumsuzluklar gelmektedir. Özellikle sağlık, eğitim ve çevre gibi alanlardaki olumsuzluklarla, psikolojik ve sosyo-ekonomik sorunların büyük bir kısmının temel kaynağını, hızla artan nüfusun ihtiyaçlarının yeterince karşılanamaması oluşturmaktadır. Aile açısından bakıldığında ise aşırı doğurganlığa bağlı olarak anne ve çocuklarda çeşitli rahatsızlıklar ve ölümler görüldüğü bilinmektedir. Bu nedenledir ki; bugün hızlı nüfus artışının kontrol edilebilmesi ve sorunların aile ünitesi içerisinde yumuşatılarak çözümlenmesi