Orta gelir tuzağı ve ekonomik karmaşıklık düzeyi ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme

Abstract

ÖZETOrta Gelir Tuzağı olgusu, hızlı bir büyüme yaşayan bir ekonominin, orta gelir seviyesine ulaştıktan sonra büyüme ivmesini kaybedip kişi başına düşen gelirin belli bir aşamada yavaşlaması sonucu uzun yıllar bu seviyede kalarak yüksek gelirli ülkeler grubuna geçmekte başarısız olduğu durumu ifade etmektedir. Ülkelerin gelişme sürecinde, üretim yapısının düşük katma değerli sektörlerden daha yüksek katma değerli sektörlere doğru bir dönüşüm geçirmesi gerektiğinden yapısal dönüşüm temel olarak, ekonomide kullanılan girdilerin düşük üretkenlikteki tarımsal sektörden tarımsal olmayan sektörlere doğru kaymasını ifade etmektedir. Bu bağlamda, ülkelerin üretip ihraç ettikleri ürünlerin zaman içerisinde geçirdiği yapısal dönüşümün, ekonominin sürdürülebilir bir büyüme sergilemesi hususunda büyük öneme sahip olduğu görülmektedir. Nitekim günümüzde ülkelerin refah seviyelerinin önemli belirleyicisi, bilgiyi ve beceriyi içeren verimli üretim yapısı olup ülkelerin uzun dönemli gelir artışları, üretim ve ihracattaki hacimsel artıştan ziyade üretilen ve ihraç edilen ürünlerin sofistikasyon derecesine bağlıdır. `Ekonomik karmaşıklık kavramı` ülkelerin ekonomik yapılarının sofistikasyonunu ifade etmede kullanılan, ülkelerdeki gelecek dönem büyümeyi belirleme kabiliyetini göstermekte olan, bir ekonominin üretip ihraç ettiği ürünlerin bilgi yoğunluğunu göz önüne alarak ekonominin bilgi yoğunluğunu ölçen bir kavram olup, ekonomide yapısal dönüşümün sağlanmasında önem taşıyan bir olgudur. OGT'yi belirlemeye yönelik temel kabul edilen Dünya Bankası'nın Atlas yöntemine göre, Türkiye 1955 yılında alt-orta gelirli ülkeler kategorisine yükselmesinin ardından 50 yıl bu aşamada kalarak bir üst gelir grubuna yani üst-orta gelirli ülkeler kategorisinde ancak 2005 yılından itibaren geçebilmiştir. Dünya Bankası'nın 2017 yılı sınıflandırmasına göre Türkiye, 10.940 dolarlık kişi başına düşen milli geliriyle üst orta gelir seviyesinde bulunmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın ilk amacı olarak, 1995-2017 dönemi için elde edilmiş çeşitli göstergeler ekseninde, Türkiye'nin de içerisinde yer aldığı üst-orta gelir grubunda yer alan seçilmiş ülkeler (Türkiye, Malezya, Tayland) ile yine yüksek gelir grubunda yer alan seçilmiş ülkelerle (G.Kore, Japonya, Singapur) karşılaştırmalı durum değerlendirmesi yapılarak, Türkiye'nin OGT içindeki konumu değerlendirilmektedir. Çalışmanın bir diğer amacı ise esas olarak kısa sürede yüksek gelir grubuna çıkmış seçilmiş bazı ülkelerdeki yapısal dönüşüm, ekonomik karmaşıklık düzeyindeki değişim kapsamında değerlendirilmekte, ekonomik karmaşıklık göstergesi açısından Türkiye için mevcut durum tespiti yapılmaktadır. Bu doğrultuda, 1990-2017 dönemine ait ekonomik karmaşıklık endeksi verileri doğrultusunda Türkiye'nin de içerisinde yer aldığı seçilmiş üst-orta gelir grubu ülkelerinin (Türkiye, Malezya ve Tayland) hem yüksek gelir grubu seçilmiş ülke (Japonya, G.Kore ve Singapur) ortalamasına hem de her bir yüksek gelirli ülkeye ayrı ayrı yakınsayıp yakınsamadıklarını ortaya koymak amacıyla ADF birim kök testi uygulanmaktadır.Karşılaştırmalı analizler sonrasında çeşitli göstergeler açısından üst-orta gelirli ülkeler ile yüksek gelirli ülkeler arasında en önemli farklılığın, yüksek gelirli ülkelerdeki ekonomik göstergelerin, üst-orta gelirli ülkelere göre daha istikrarlı ve süreklilik göstermesi olduğu görülmüştür. Türkiye, hem üst orta gelir hem de yüksek gelirli ülkelerin performansına göre genel anlamda geride yer almaktadır. Çalışmanın uygulamadaki Türkiye'nin yapısal dönüşümü temsil eden ekonomik karmaşıklık düzeyine ilişkin test sonuçlarına bakıldığında ise birim kök içerdiği yani durağan olmadığı ve dolayısıyla Türkiye için yapısal dönüşümü temsil eden ekonomik karmaşıklık düzeyi açısından ne yüksek gelirli ülke grup ortalamasına ne de bu ülkelerin kendilerine yakınsaması söz konusudur. Benzer durum aynı kategoride yer alan Tayland'da da görülmekte olup gerek grup ortalamasına gerekse ülkelere yakınsama açısından istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç elde edilememiştir. Türkiye ile aynı kategoride yer almasına rağmen Malezya'da ise farklı bir durum söz konusu olup, Malezya için yapısal dönüşümü temsil eden ekonomik karmaşıklık düzeyi açısından yüksek gelirli ülkeler olan Japonya, Güney Kore ve Singapur'un ortalamasına ve aynı zamanda Singapur'un ekonomik karmaşıklık düzeyine yakınsaması söz konusudur. Bu sonuçlara dayanarak, Malezya'nın Türkiye ve Tayland'a kıyasla OGT'den çıkma yönünde daha iyi bir yapısal dönüşüm performansı sergilediği ifade edilebilir. Anahtar kelimeler: Orta Gelir Tuzağı, Yapısal Dönüşüm, Sofistike Ürün, Ekonomik Karmaşıklık, Yakınsama.

ABSTRACTSummary Middle İncome Trap case states that the economy which has been experiencing rapid growth has lost its growth momentum after reaching the middle income level and has failed to pass to the group of high income countries staying at this level for many years as a result of per capita income decelerating at cebrin stage. As the production structure needs to undergo a transformation from low value added sectors to higher value-added sectors in the development process of countries, structural transformation mainly refers to the shift of inputs used in the economy from low productivity agricultural sectors to non agricultural sectors. It is seen that the structural transformation of the products produced and exported by countries in time has a great importance fort he sustainable growth of the economy. As a matter of fact, Nowadays the important determinant of the welfare levels of countries is productive production structure that includes knowledge and skill and long term income increases of countries depend on the degree of sophistication of the products produced and exported rather than the volume increase in production and exports. The concept of economic complexity is a significant phenomenon that is used to express the sap his tication of the economic structures and it measures the information density of the economy and demonstrates the ability to determine the growth of in the future.According to Atlas Management of The World Bank ,which is accepted the basic one to determine Common Customs Tariff, after rose to the category of the countries with low-middle income in 1955; Turkey could pass the category of high-income group (the category of the countries with low-middle income) since 2005 by remaining in this stage for 50 years. According to the classification of The World Bank in 2017, Turkey is in high-middle income level with its per capita income of $ 10.940. In this context as the first aim of the study, on the axis of various indicators which were obtained for the term 1995-2017, it is evaluated the position of Turkey in MIT by doing comperative case assessment with the selected countries in the high-middle income group which also consist of Turkey (Turkey, Malaysia, Thailand) and the selected countries in the high-income group (South Korea, Japan, Singapore). In fact, another aim of the study is to evaluate the structural transformation in some selected countries which rose to high-income group in a short time within the change in economic complexity, and to detect the current state for Turkey in terms of the indicator of economic complexity. Accordingly, ADF unit root test is applied according to the economic complexity index data for the period 1990-2017 to put forth if the selected countries in the high-middle income group which consist of Turkey (Turkey, Malaysia, Thailand) converge on the average of both the selected countries in the high-income group (South Korea, Japan, Singapore) and individually to each high-income country or not. After comperative analysis, it has been seen that the most important difference between high-middle income countries and high-income countries in terms of various indicators, the economic indicators in high-income countries are more stable and show continuity compared to the high-middle income countries. Turkey generally drop behind according to the performance of both the high-middle income countries and high-income countries.According to the test results Turkey, in terms of structural transformation within economical complexity level, it includes unit root that means, it isn't stable. So Turkey isn't among the countries with high income. It is same in Thailand which is at the same category with Turkey. There isn't a meaningful result at group average statistically. Although being at the same category with Turkey, Malaysia is different. Malaysia, takes place with in the countries with high income as Japan, South Korea, Singapore. It is also near economical complexity level of Singapore. Based on these results, that can be mentioned, Malaysia has a better performance of structural transformation than Turkey and Thailand in Mıddle Income Trap.Keywords: Mıddle Income Trap, Structural Transformation, Sophisticated Product, Economic Complexity, Convergence.