Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin bağdaşıklık ve tutarlılık yönünden incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı ders kitapları vasıtasıyla öğrenciye sunulan metinlerdeki bağdaşıklık araçlarının ve tutarlılık kullanımlarının örneklerle ortaya konulmasıdır.Çalışma materyalini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 8. Sınıf Türkçe ders kitabındaki bilgilendirici metinler oluşturmaktadır.Araştırma kapsamında ders kitabında yer alan metinler (Ek:10) `Bağdaşıklık Düzeyi Değerlendirme Formu` ve (Ek:11) `Tutarlılık Düzeyi Değerlendirme Formu` na göre incelenmiştir. `Bağdaşıklık Düzeyi Değerlendirme Formu üst başlıklar boyutunda Halliday ve Hasan'ın (1976) bağdaşıklık ölçütleri doğrultusunda; alt başlıklarda ise Uzun (1995), Onursal (2003), Coşkun (2005, Dilidüzgün (2008) ve Günay'ın (2017) tasniflerinden faydalanılarak geliştirilmiştir. `Tutarlılık Düzeyi Değerlendirme Formu` ise Uzun (1995), Dilidüzgün (2008), ve Yılmaz'ın (2010) çalışmaları doğrultusunda geliştirilmiştir. Her formda beş ana başlık bulunmakla beraber `Bağdaşıklık Düzeyi Değerlendirme Formu`nda ana başlıklar haricinde alt başlıklara da yer verilmiştir. Çalışma metinlerin, bağdaşıklık ve tutarlılık ögeleri bağlamında incelenmesi yönüyle nitel bir çalışma olup verilerin analizinde döküman incelemesi tekniğinden faydalanılmıştır.Bu çalışma kapsamında toplamda 9 bilgilendirici metin incelenmiştir. Bağdaşıklık ögeleri içerisinde 729 bağdaşıklık ögesi ile kelime bağdaşıklığı en çok kullanılan bağdaşıklık türü olarak öne çıkmaktadır. Diğer bağdaşıklık türlerinin kullanım durumları sırasıyla bağlama ögeleri 370, gönderim 341, eksiltili anlatım 244 ve son olarak da 11 ile en az kullanılan bağdaşıklık türünün değiştirim olduğu görülmektedir. Tutarlılık yönünden toplamda 9 adet bilgilendirici metin incelenmiştir. Tutarlılık ögeleri içerisinde 52 tutarlılık ögesi ile karşılaştırma bağlantısı en çok kullanılan tutarlılık aracı olarak öne çıkmaktadır. Diğer tutarlılık araçlarının kullanım durumları sırasıyla neden-sonuç bağlantısı 33, karşıtlık bağlantısı 20, özelleştirme bağlantısı 13 ve son olarak da 7 ile en az kullanılan tutarlılık aracının genelleştirme bağlantısı olduğu tespit edilmiştir.Sonuç olarak en çok kullanılan bağdaşıklık türünün kelime bağdaşıklığı en az kullanılanın değiştirim olduğu görülmekle ; en çok kullanılan tutarlılık türünün karşılaştırma bağlantısı en az kullanılanın genelleştirme bağlantısı olduğu görülmektedir.

Aim of this study was to reveal the use of instruments of cohesion and coherence in the texts presented for the students through coursebooks. The materials of the study were the informative texts in the 8th grade Turkish course books prepared by the Turkish Ministry of National Education in 2018-2019 academic year. The texts in the coursebooks that were within the frame of the study (Appendix: 10) were analyzed according to `Cohesion Rating Scale` and (Appendix: 11) `Coherence Rating Scale`. `Cohesion Rating Scale` was developed with regard to Halliday and Hasan's (1976) criteria of cohesion in the component of main headings, and with regard to Uzun (1995), Onursal (2003), Coşkun (2005, Dilidüzgün (2008) and Günay's classifications in the component of sub-headings. On the other hand, `Coherence Rating Scale` was developed regarding , Dilidüzgün (2008), Yılmaz (2010) and Uzun's (1995) studies. While there were five main headings in each scale, there were also sub-headings in `Cohesion Rating Scale`. Document review technique was employed for the data analysis as the study was qualitative in that the texts were analyzed in terms of cohesion and coherence.9 informative texts were analyzed in terms of cohesion in this study. Lexical cohesion was the most used instrument of cohesion 729. Use of the other instruments of cohesion were respectively conjunctions 370, reference 341, ellipsis 244 and substitution 11. On the other hand, 9 informative texts were analyzed in terms of coherence in this study. It was found that the most used instrument of coherence was comparison 52. Use of the other instruments of coherence were respectively cause-effect relations 33, comparison-contrast relation 20, relation of specification 13 and relation of generalization 7. Consequently, while the most used instrument of cohesion was lexical cohesion, the least used one was substitution. Additionally, while the most used instrument of coherence was comparison-contrast relation, the least used one was relation of generalization.