Antakya hipodrom ve çevresi kazılarında ele geçenpişmiş toprak kandilleri

Abstract

Antiokheia ad Orontem (Asi Kıyısındaki Antakya / Asi'deki Antakya), Hellenistik Doğu'nun siyasal ve kültürel bakımından en önemli kentlerinden birisi olmuştur. MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümünün ardından, Suriye topraklarını işgal eden I. Seleukos Nikator tarafından babası adına MÖ 300 yılında Antiokheia kentini kurmuştur. Dilimize arapça Al Antakiyye'den Antakya olarak geçmiş ve hala aynı adla anılmaktadır. Kentin ilk kazıları 1932-1939 yılları arasında Fransız manda yönetiminde gerçekleştirilmiştir. 2011 yılndan itibaren başlayan Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları devam etmektedir. Bu tez kapsamında 2011-2016 yılları arasında Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları'nda bulunan toplam 64 adet pişmiş toprak kandil ve kandil parçaları ele alınmıştır.Çalışma dört bölümden oluşmaktadır.Tezin birinci bölümünde Antiokheia kentinin tarihsel süreci, Antakya ve Çevresindeki ilk çalışmalar, Hipodromun ilk kazıları ve Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları ( 2011' den beri devam etmekte) ile bu kazı kapsamında Küçük Dalyan 18 numaralı parsel CC21 Sondaj kazıları anlatılmıştır. İkinci bölümde, antik çağda aydınlatma araçları mum, meşale ve kandil konuları ele alınmıştır. Tezin konusunu oluşturan pişmiş toprak kandillerin tarihsel süreci, kandilin bölümleri ( kaide,gövde,burun, kulp, discus vs.), kandilin sosyal yaşantı içerisinde kullanım alanları, Kandil yapım teknikleri (El ile, Çark ile ve Kalıp yapımı ile) açıklanmıştır.Üçüncü bölüm ise değerlendirme bölümü olup Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazıları'nda bulunan pişmiş toprak kandilleri 7 ana tipe ayrılmış ve bu tipler içine girmeyen parçalar kandil parçaları olarak ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir.Her tip ilk olarak form olarak tanımlanmıştır. Hamur katkı maddeleri tespit edilerek hamur rengi ve astar renkleri belirtilmiştir. Tipolojik olarak benzerleri bulunarak atölyesi ve yayılım alanları tespit edilmeye çalışılmı ve tarihlendirme önerisinde bulunulmuştur.Dördüncü bölümü ise sonuç kısmını oluşturmaktadır. Değerlendirilen kandiller en erken örnekleri MÖ 1. yüzyıl'a ait olduğu ve en geç örnekleri ise MS 11. -13. yüzyıl'a ait olduğu tespit edilmiştir. Sözü edilen kandillerin bir çoğunun Antiokheia atölyesine ait olduğu anlaşılmıştır. Özellikle I. Tip içerisinde yer alan bitkisel bezeme olaraka kullanılan mersin yapraklı bezemeler Antiokheia'ya ait yerel bir bezeme olduğu tespit edilmiştir. Aynı tipin içinde radyal şua olarak tanımlanan bezemenin ise ithal bir bezeme olduğu ancak bu örneklerin Antiokheia atölyesine ait olduğu anlaşılmaktadır. Diğer 6 tipin anadolunun bir çok yerleşimde görüldüğü ve bu örneklerin Antiokheia atölyesine ait olduğu tespit edilmiştir.

The city of Antioch (Antiokheia ad Orontem / Antioch on the Orontes) was among the most important political and cultural centers of the Hellenistic East. Following the death of Alexander the Great in 323 BC, Seleukos Nikator was given Syria and founded Antiokheia in 300 BC. The first excavations in the city were carried out between 1932-1939, during the French Mandate. In 2011, systematic research and excavations have been reinitiated in the area, as the Excavations at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity. This thesis deals with terra cotta lamps and fragments which have been found during the excavations between 2011-2016.The text is arranged in four chapters; Chapter 1 summarizes the history of the city and the research history, excavations carried out at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity (since 2011) as well as the Sounding CC21 carried out in Küçükdalyan Parcel 18.Chapter 2 deals with ancient illumination devices such as candles, torches and oil lamps. It presents a history of ancient lamps, their parts (base, body, nozzle, handle, discus, …), their development, production techniques, usage areas and manufacturing techniques (hand-molded, wheel thrown, or impressed into a mold).Chapter 3 evaluates the terra cotta lamps found during the excavations at the Hippodrome of Antioch and Its Vicinity. Here, 7 different types of lamps have been identified according to their form and decorative features, those which can not be attributed to any of these groups have been evaluated as a separate group. For each group, the oil lamps have been analyzed under four captions. These are: 1) material (clay, colour) and typological pecularities, 2) decorative aspects, 3) analogy based on parallels fom nearby sites and museums, and 4) dating based on analogy.Chapter 4 presents the conclusion. The earliest examples of the material studied date from the 1st c. B.C. and the latest date from between 11th-13th c. A.D.