Fritillaria assyriaca Baker subsp. Assyriaca / donuk lale (Liliaceae / zambakgiller)`nin üreme biyolojisi üzerine bir çalışma

Abstract

Bu çalışmada Fritillaria assyriaca Baker subsp. Assyriaca (Donuk Lale) (Liliaceae)'nin üreme biyolojisi üzerine ön çalışmalara yer verilmiştir. Dünyada yaklaşık 130 türü bulunan Fritillaria L (Terslale) cinsinin 34 kadarı süs bitkiciliğinde kullanılmaktadır. Cinsin Türkiye'de ise 39 taksonunun doğal yayılışı bulunmaktadır. Cinsin bu denli çeşitli olmasına ve koruma altına alınması gereken taksonları ihtiva etmesine rağmen türlerin üreme biyolojisinin anlaşılması ve korunmasına yönelik çalışmaların yetersiz olduğu görülmüştür. Koruma çalışmalarında türe ait üreme biyolojisi anlaşılmadan yapılan çalışmalar yeterince verimli olmamaktadır. F. assyriaca subsp. assyriaca doğal olarak Türkiye'de yayılış göstermekte olup, bahçe ortamında da yetiştirilebilmektedir. Uygulama bahçesinde 5 farklı kontrol grubu oluşturarak yürütülen bu çalışmada taksonun tozlaşma ve üreme başarısına ait sonuçlar elde edildi. Tozlaştırıcı kimliği, polen sayıları, polen canlılıkları ve tohum taslağı sayıları çeşitli arazi ve laboratuvar prtotokolleri ile tespit edilmeye çalışıldı. Ayrıca taksonun verimliliğini artıran tozlaşma çeşidi hakkında veriler toplandı. Buna göre F. assyriaca subsp. assyriaca'nın kendine tozlaşmaya (otogami) kapalı olduğu, ortalama polen sayısının çiçek başına 240.000 ± 10.000, tohum taslağı sayısının ise 162 ± 6 olduğu tespit edilmiştir. Taksonun kültür ortamında temel tozlayıcısının ise bal arıları (Apis mellifera) olduğu gözlenmiş ve başka herhangi bir tozlaştırıcının ziyareti tespit edilmemiştir. Ayrıca türün polen canlılık oranının yapılan asetokarmin boyası testinde % 96 olarak bulunmuştur.

In this study, preliminary studies on reproductive biology of Fritillaria assyriaca Baker subsp. assyriaca (Donuk Lale) (Liliaceae) are included. 34 of Fritillaria L., which has about 130 species in the world, are used in ornamental plants. Turkey is situated in the natural distribution of 39 taxa. Although genus is so diverse and includes taxons that need to be protected, it has been observed that the studies on the understanding and conservation of the breeding biology of the species are insufficient. Studies in conservation studies without understanding the reproduction biology of the species are not efficient enough. F. assyriaca is naturally spreading in Turkey and can be grown in the gardens. In the study conducted by forming 5 different control groups in the application garden, results of pollination and reproduction success of taxa were observed. The number and varieties of pollinator, pollen counts, pollen viability and seed draft numbers were determined by various field and laboratory protocols. In addition, data about the type of pollination which increased the efficiency of the taxon were collected. According to this, it is determined that the species is closed to self-pollination (autogami), the average number of pollen per flower 240.000± 10,000, the number of seed draft 162 ± 6. In garden conditions, the basic pollinator of the taxon was observed as honey bees (Apis mellifera) and no other pollinator's visit was detected. In addition, the pollen vitality rate of the species was found to be 96% in the acetocarcin dye test.