Üniversite hastanesinde takip edilen mide ve kolorektal kanser tanılı hastalarda başvuru, tanı ve tedavi aşamalarındaki gecikme süresi ve etkileyen faktörler

Abstract

Kanser tüm dünyada bireysel ve toplumsal düzeyde hasara neden olan nüfusun yaşlanması ve sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıkları edinmesinden ötürü her geçen gün önemini arttıran bir halk sağlığı sorunudur. Kanser kontrol programlarının amacı sağlam bireylerde kanser gelişiminin önlenmesi, kanser gelişmiş bireylerde erken tanının sağlanması ve tanı almış kanser hastalarında uygun tedavi ve tedavi sonrası bakım hizmetlerinin sunulması stratejileri ile kanser yükünü azaltmaktır. Kanser hastalarında tedavinin başarısını, sağ kalımı ve yaşam kalitesini arttıran en önemli faktör erken tanı ve tedavidir. Hastalarda başvuru, tanı ve tedavi sürelerini arttıran modifiye edilebilir faktörleri belirleyerek gerekli müdahaleler ile bu süreleri kısaltmak kanser kontrolünde önemli yer tutar. Bu çalışmanın amacı mide, kolon ve rektum kanseri hastalarında başvuru, tanı ve tedavi süreleri ve etkileyen faktörleri tespit etmek ve hastaların kanser tarama testleri bilgi, tutum ve davranışlarını saptamaktır.Tokat ilinde Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi tıbbi onkoloji, cerrahi onkoloji ve palyatif bakım kliniklerinde takip edilen mide ve kolorektal kanser hastalarının evrenini oluşturduğu bu kesitsel ve tanımlyıcı tipte çalışma Eylül 2017 - Ocak 2019 tarihleri arasında yürütülmüştür. Çalışma için Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu (17-KAEK-069) onayı alınmıştır. Örneklem hacmi G*Power programı kullanılarak hesaplanmıştır. Yazılı onam veren hastalara literatüre uygun olarak hazırlanan sosyodemografik, özgeçmiş, soygeçmiş ve alışkanlık özellikleri, başvuru, tanı ve tedavi süreçleri ve kanser tarama testleri bilgi tutum ve davranış ile ilgili soruların olduğu anket formu araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme ile uygulanmıştır. Başvuru süresi ilk bulgu veya belirtinin hasta tarafından fark edilmesi ile hastanın bu şikâyeti ile ilk hekime başvurması arasında geçen süre, tanı süresi hastanın ilk hekim başvurusu ile tanı konulması arasında geçen süre ve tedavi süresi hastanın tanı konulması ile tedaviye başlanması arasında geçen süre olarak değerlendirilmiştir. İstatistiksel analizde ortalama, standart sapma, ortanca, minimum ve maksimum, sayı ve yüzde, İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, ki-kare testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir.Çalışmaya katılan 168 hastanın %69'u erkek ve yaş ortalaması 61,97±11,27 olup %35,7'si mide, %36,9'u kolon ve %27,4'ü rektum kanseridir. Hastaların %45,2'sinin ailesinde kanser öyküsü mevcuttur. Tarama ile tanı alan hastaların oranı %7,7'dir. Başvuru süresi ortalaması 81,08±124,16 gün, tanı süresi ortalaması 50,71±61,29 gün ve tedavi süresi ortalaması 23,26±37,48 gündür. Tanı süresi en yakın sağlık kuruluşuna araç ile ulaşım süresi 20 dakika ve üzeri olanlarda ve özel hastanede tanı alanlarda, tedavi süresi ise hastane yatış öyküsü olanlarda istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha kısadır (p<0,05). Diğer sosyodemografik, özgeçmiş, soygeçmiş ve alışkanlık özellikleri ile başvuru, tanı ve tedavi süreleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (p>0,05). Kanser tarama testi olduğunu bilenlerin oranı %19,6, bilenlerin içinde yaptıranların oranı %45,5, yaptıranların içinde düzenli olarak yaptıranların oranı %26,6'dır. Kanser tarama testlerini bilen hastalarda başvuru süresi daha kısa, tanı ve tedavi süreleri daha uzun olsa da bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05). Kanser tarama testi yaptırmış olan hastalarda başvuru, tanı ve tedavi süreleri daha uzun olup bu fark sadece tanı süresi için istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,05). Kanser tarama testlerini bilme ve yaptırma oranları kadınlarda, sigara içmeyenlerde ve sağlıklı beslenenlerde istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Soygeçmişinde kanser öyküsü olan hastalarda kanser tarama testlerini bilme ve yaptırma oranları daha yüksek olup bu fark yalnızca bilme durumu için istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,05).Kanserlerin sık görülen belirti ve bulguları, tanı ve tedavi süreçleri, başvuru, tanı ve tedavi süreçlerinde gecikmenin olası kötü sonuçları ve kanser tarama testleri konularında bireylerin farkındalığını ve bilgi düzeyini arttırmak için sağlık çalışanlarında kapsayan toplum tabanlı müdahalelere ihtiyaç vardır.

Cancer that causing damage at individual and social levels globally is a public health problem that increases its importance each day because of the aging of the population and getting unhealthy lifestyle habits. The aim of cancer control programs is to reduce cancer burden with strategies to prevent cancer development in healthy individuals, to provide early diagnosis in cancer patients and to provide appropriate treatment and post-treatment care services in cancer patients. Early diagnosis and treatment is the most important factor that increases the success of treatment, survival and quality of life of cancer patients. It is important in cancer control to determine the modifiable factors that increase the time of presentation, diagnosis and treatment and shorten these times with required interventions. The aim of this study was to determine the time of presentation, diagnosis and treatment and affecting factors in stomach, colon and rectal cancer patients and also to determine the cancer screening tests knowledge, attitude and behavior of patients.This cross-sectional and descriptive study was conducted between September 2017 and January 2019 in gastric, colon and rectal cancer patients followed by medical oncology, surgical oncology and palliative care clinics of the Tokat province Gaziosmanpaşa University Faculty of Medicine Research and Application Hospital. The study was approved by Gaziosmanpaşa University Medical Faculty Ethical Committee (17-KAEK-069). Sample volume was calculated using the G * Power program. A literature based questionnaire form with questions about sociodemographic, medical history, family history and habit characteristics, presentation, diagnosis and treatment processes and cancer screening tests knowledge attitude and behavior was applied to patients with written consent by face-to-face interviews. The presentation time was period between noticing of first symptom or sign and first presentation to physician, the diagnosis time was period between first presentation to physician and diagnosis, the treatment time was period between diagnosis and first treatment. In statistical analysis mean, standard deviation, median, minimum, maximum, number, percentage, Maturity test of difference between two mean, One-way analysis of variance, chi-square test were used. The level of statistical significance was accepted as p <0.05.69% of total 168 patients were male and mean age was 61.97±11.27, 35.7% were stomach, 36.9% were colon and 27.4% were rectal cancer. 45.2% of the patients had a family history of cancer. 7.7% of patients diagnosed with screening. Mean presentation time was 81,08±124,16 days, mean diagnosis time was 50,71±61,29 days and mean treatment time was 23,26±37,48 days. Diagnosis time is statistically significantly shorter in patients whose transport time to nearest health facility with a vehicle was 20 minutes or more and patients who were diagnosed in private hospital, treatment time is statisticially significantly shorter in patients who have hospitalization history (p<0,05). There was no statistically significant difference between other sociodemographic, medical history, family history and habit characteristics and presentation, diagnosis and treatment times (p>0,05). The rate of patients who know the cancer screening test was 19.6%, the rate of patients who have ever performed a cancer screening tests in patients who know the cancer screening tests was 45.5% and the rate of patients who perform cancer screening tests regularly in patients who have ever performed a cancer screening tests was 26.6%. Presentation time was shorter, diagnosis and treatment times were longer in patients who know cancer screening tests but it was not statistically significant (p>0,05). Presentation, diagnosis and treatment times were longer in patients who performed cancer screening tests but it was statistically significant for only diagnosis time (p<0,05). The rates of knowing and performing cancer screening tests were found to be significantly higher in women, nonsmokers and healthy-fed individuals (p<0,05). The rate of knowing and performing cancer screening tests was higher in patients with a family history of cancer but it was statistically significant for only knowing (p<0,05).There is a need for community-based interventions that include health workers in order to increase awareness and knowledge of individuals about the common signs and symptoms of cancers, diagnosis and treatment processes, possible adverse consequences of delay in diagnosis and treatment processes, and cancer screening tests.