Otopsi olgularında serebral sulkusların morfometri ve varyasyonları

Abstract

Amaç: Serebral sulkuslar, girusları sınırlayan ve onları diğer giruslardan ayırarak tanınmasını sağlayan anatomik yapılardır. Ayrıca nörocerrahide başlıca mikroanatomik sınırlar ve altında bulunan lezyona ulaşmak için kullanılan cerrahi koridorlar olarak bilinir. Serebral oluşumlarda fonksiyonel asimetri (dominantlık) bilinen bir özellik olup, postnatal gelişimde ortaya çıkar. Bu özelliğin morfolojik olarak bulunup bulunmayacağı, bunun cerrahide önemli olup olmayacağı ise merak konusudur. Çalışmamızda; serebrumun lateral yüzünde bulunan bazı sulkusların, ana sulkuslar ve ilgili bazı referans noktaları ile ilişkili olarak morfometrik ölçümlerinin yapılması, olası varyasyonlarının incelenmesi ve hemisferlerin morfometrik ölçümlerinin karşılaştırılması (asimetrisi) amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Çalışmamız adli otopsi yapılan ve serebral hasara sahip olmayan kadavralar üzerinde gerçekleştirildi. 50 kadavra ait 100 serebral hemisfer incelendi. Serebral hemisferlerin superolateral yüzünde görülen bazı sulkusların uzunlukları ile sulkusların yakın sulkuslar ve ilgili referans noktaları arasındaki mesafelerin ölçümleri yapıldı. Ölçümlerde dijital kumpas ve katlanabilir plastik cetveller kullanıldı. Bulunan varyasyonlar incelendi ve fotoğraflandı.Bulgular: Morfometrik ölçümler: Sulcus lateralis'in (LS) anterior, ascendens ve posterior dallarının uzunlukları 22.98±7.436, 27.62±6.244 ve 76.75±10.10 mm; fissura occipitalis externa uzunluğu ise 30.97±5.323 mm olarak gözlendi. Sulcus centralis'in (CS) superior - inferior Rolandik (IR) noktaları, CS - LS ile IR-Anterior Silviyan (AS) noktaları arası mesafeler sırası ile 94.51±7.424, 5.170±3.995 ve 29.59±5.093 mm olarak bulundu. Sulcus frontalis superior'un (SFS) arka ucu ile sulcus precentralis (preCS), CS ve interhemisferik fissür (IHF) arası mesafeler 2.500±5.746, 16.46±8.812 ve 24.44±5.686 mm; sulcus frontalis inferior (IFS) arka ucu ile preCS, CS, LS ve AS noktası arası mesafeler 3.880±4.985, 17.13±6.405, 33.35±5.665 ve 39.44±6.830 mm olarak ölçüldü. Ayrıca, sulcus intraparietalis ön ucu ile sulcus postcentralis (postCS), CS ve IHF arası mesafeler 4.400±7.339, 18.78±8.587 ve 32.03±7.428 mm; sulcus temporalis superior (STS) arka ucu - LS arası mesafe ise 30.89±6.644 mm olarak bulundu. Varyasyonların değerlendirilmesi: SFS, IFS, STS, preCS ve postCS'nin sırası ile %60, %46, %41, %84 ve %70 oranında kesintili olarak seyrettiği görüldü. Asimetri değerlendirilmesi: Morfometrik ölçümlerde sağ ve sol hemisferlerin karşılaştırılmasında birçok fark görüldü. Ancak SFS arka ucu ile IHF arası mesafeler (sağda 26.52±6.085 mm, solda 22.36±4.411 mm, p=0.000), STS arka ucu ile LS arka ucu arası mesafeler (sağda 27.50±5.898mm, solda 34.28±5.562mm, p=0.000), fissura occipitalis externa uzunlukları (sağda 27.94±4.206 mm, solda 34.00±4.562 mm, p=0.000) ile STS'nin kesintili seyretmesi (sağda %26, solda ise %56) parametrelerinde hemisferler arasında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulundu.Sonuç: Serebral sulkusların, cerrahi sırasında tanınması zordur ve büyük oranda varyasyonlara rastlanabilir. Bireylerin sağ ve sol hemisferi arasında da morfolojik olarak kısmi asimetri mevcuttur. Ayrıca ölçümlerimizin bir kısmı literatür bilgisi ile uyumlu, bir kısmı ise uyumsuz olarak gözlemlendi. Bu nedenle anatomi eğitimi ve nörocerrahi işlemlerinde varyasyon ve asimetri gibi ırksal ve ülkesel değişikliklerin de göz önünde bulundurulmasının önemli olacağı düşüncesindeyiz.Anahtar Kelimeler: serebral hemisfer, sulkus, morfometrik ölçümler, varyasyon, asimetri.

Objective: Cerebral sulci are anatomical structures that limit the gyri and separate them from other gyri making them more apparent. Also, they are known as the main microanatomic delimiting landmarks and surgical corridors in neurosurgery. Functional asymmetry (dominancy) in cerebral structures which emerges during postnatal development is a known feature. It is a matter of curiosity that whether there is a convergence between the morphological asymmetry and the functional asymmetry, and also its significance in surgery. In our study, it was aimed to make morphometric measurements of several sulci on the lateral aspects of the cerebrum in regard to main sulci and related reference key points, to investigate the possible variations and to compare morphometric measurements of the hemispheres.Materials and Methods: Our study was carried out on forensic autopsy cadavers having no cerebral damage. A total of 100 cerebral hemispheres from 50 cadavers were examined. The lengths of several sulci on the superolateral aspect of the hemispheres and the distances between the sulci and nearby sulci and reference key points were measured. Digital compass and folding plastic ruler were used for measurements. Encountered variations were examined and photographed.Results: Morphometric measurements: It was observed that the lengths of the anterior, ascending and posterior branches of lateral sulcus (LS) were 22.98±7.436, 27.62±6.244, and 76.75±10.10 mm, respectively; whereas the length of external occipital fissure was 30.97±5.323 mm. The distances between superior and inferior Rolandic (IR) points of central sulcus (CS), CS and LS, and IR and anterior Sylvian (AS) points were found as 94.51±7.424, 5.170±3.995 and 29.59±5.093 mm, respectively. The distances between the posterior extremity of the superior frontal sulcus and precentral sulcus (preCS), CS and interhemispheric fissure (IHF) were 2.500±5.746, 16.46±8.812, and 24.44±5.686 mm, respectively. In addition, the distances between the posterior extremity of the inferior frontal sulcus and preCS, CS, LS and AS point were measured as 3.880±4.985, 17.13±6.405, 33.35±5.665 and 39.44±6.830 mm, respectively. While the measurements of the distances between the anterior extremity of intraparietal sulcus and postcentral sulcus, CS, and IHF were 4.400±7.339, 18.78±8.587 and 32.03±7.428 mm; the distance between posterior extremity of superior temporal sulcus and LS was observed 30.89±6.644 mm, as well. Evaluation of the variations: Superior frontal sulcus (SFS), inferior frontal sulcus (IFS), superior temporal sulcus (STS), precentral sulcus (preCS) and postcentral sulcus (postCS) were found to be discontinuous in 60%, 46%, 41%, 84% and 70% of the hemispheres, respectively. Evaluation of the asymmetry: Many differences in morphometric measurements were seen between left and right hemispheres. However, only four of them showed statistically significant results as follows: The distances between SFS posterior end and longitudinal fissure (right 26.52±6.085 mm, left 22.36±4.411 mm, p=0.000), STS posterior end and lateral sulcus posterior end (right 27.50±5.898mm, left 34.28±5.562mm, p=0.000), as well as lengths of external occipital fissure (right 27.94±4.206 mm, left 34.00±4.562 mm, p=0.000), and discontinuous course of STS (right 26%, left 56%).Conclusion: It is difficult to recognize cerebral sulci during surgery and variations are frequently encountered. Furthermore, there is usually a morphological partial asymmetry between the right and left hemispheres for any individual. Also, some of our measurements were found to be compatible with the ones in the literature, while others were incompatible. Therefore, we think that it may be important to consider variations and asymmetry as well as racial and country-specific variations in both neurosurgery and anatomy education.Keywords: cerebral hemisphere, sulcus, morphometric measurements, variation, asymmetry.