Afyonkarahisar yöresindeki koyun, keçi ve sığırlarda kene (Ixodıdae) infestasyonu üzerine araştırmalar

Abstract

Bu çalışma Mayıs 2008-Nisan 2010 tarihleri arasında Afyonkarahisar yöresindeki koyun, keçi ve sığırlarda bulunan kene türlerini, mevsimsel aktivitelerini ve yaygınlıklarını belirlemek amacıyla, bitki örtüsü, arazi yapısı, sıcaklık, yağış ve nem bakımından farklılık gösteren, hayvan populasyonunun yoğun olduğu bilinen Şuhut, İscehisar, İhsaniye ve Hocalar ilçelerinde yürütülmüştür.Çalışma süresince 1920 koyun, 1920 keçi ve 1920 sığır, keneler ve gelişim dönemleri yönünden muayene edilmiştir. Koyunların 669 (% 34.84)'u, keçilerin 608 (% 31.66)'i, sığırların 348 (% 18.12)'i farklı kene türleri ile infeste bulunmuştur. Afyonkarahisar'daki koyun, keçi ve sığırlarda kene infestasyonu % 28.21 olarak belirlenmiştir.Koyun, keçi ve sığırlar üzerinden 13660 kene toplanmış, bunların % 29.96'sı Rhipicephalus bursa, % 17.23'ü R. sanguineus, % 16.88'i Haemaphysalis parva, % 15.09'u Dermacentor niveus, % 6.43'ü R. turanicus, % 4.93'ü Hyalomma marginatum, % 2.92'si Hae. sulcata, % 2.35'i Ornithodoros lahorensis, % 1.71'i Hae. punctata, % 0.46'sı D. marginatus, % 0.31'i Rhipicephalus spp. nimf, % 0.20'si H. detritum, % 0.20'si Haemaphysalis spp. nimfi, % 0.09'u H. anatolicum, % 0.06'sı H. excavatum, % 0.04'ü Rhipicephalus spp. larva, % 1.09'u Ornithodoros spp. nimf, % 0.05'i Ornithodoros spp. larva, olarak teşhis edilmiştir.Kene türleri ile infestasyon oranı en yüksek yaz mevsiminde bulunmuş bunu ilkbahar, sonbahar ve kış mevsimleri izlemiştir. Rhipicephalus bursa'nın olgunları Nisan-Eylül, Kasım aylarında, R. sanguineus ve R. turanicus'un olgunları Nisan-Ağustos aylarında saptanmıştır. Rhipicephalus spp. nimfine Haziran ve Kasım aylarında, Rhipicephalus spp. larvasına yalnızca Kasım ayında rastlanmıştır. H. marginatum'un olgunları Şubat, Nisan-Ekim aylarında, H. detritum'un olgunları Nisan-Haziran, Ağustos aylarında, H. excavatum'un olgunları Mayıs ayında, H. anatolicum'un olgunları Mayıs-Haziran ve Ağustos aylarında tespit edilmiştir. Dermacentor niveus'un olgunları Eylül-Mayıs ayları arasında, D. marginatus'un olgunları Temmuz, Eylül-Mayıs aylarında gözlenmiştir. Haemaphysalis parva ve Hae. sulcata'nın olgunları Eylül-Mayıs ayları arasında tespit edilmiş, Hae. punctata'nın olgunları Eylül-Nisan ayları arasında saptanmıştır. Ornithodoros lahorensis'in olgunları ve Ornithodoros spp. nimfleri Ocak ve Kasım ayında, Ornithodoros spp. larvaları ise Kasım ayında tespit edilmiştir.Afyonkarahisar yöresinde H. anatolicum'un olgun sayısı ile ortalama nem değerleri arasında negatif, Hae. parva ve Hae. punctata'nın olgun sayısı ile ortalama nem değerleri arasında pozitif ilişki saptanmıştır (p?0.05).Çalışma süresince 138 ahır ve 103 ağıl keneler ve gelişim dönemleri yönünden muayene edilmiş, İscehisar ilçesinde bir ağılın duvarındaki yarık ve çatlaklarda O. lahorensis'in olgunlarına rastlanmıştır. Şuhut ilçesinden 30 adet Migrotus arvallis, 2 adet Spermophilus citellus gelengius, 7 adet Cricetulus migratoria ve 2 adet Mus musculus olmak üzere 41 adet kemirici yakalanmış, kenelerin herhangi bir gelişim dönemine rastlanılmamıştır. Hocalar ilçesinde koyun, keçi ve sığırların otlatıldığı meralardan birinde D. niveus'un 5 adet olgunu bulunmuştur.Anahtar Sözcükler: Afyonkarahisar, Koyun, Keçi, Sığır, Kene

This study was performed to determine the identity, seasonal activity and distribution of tick species of sheep, goats and cattle in the Afyonkarahisar region, Turkey between May 2008-April 2010. Şuhut, İscehisar, İhsaniye and Hocalar district were selected as the study cites. Structure of land, vegetation, temperature, precipitation, moisture are different and there are intensive animal population in these places.During the study 1920 sheep, 1920 goats and 1920 cattle were inspected in the aspect of ticks and their development stages. 669 (34.84 %) of sheep, 608(31.66 %) of goats, 348 (18.12 %) of cattle were found to be infested with different types of ticks. The infestation rate in sheep, goats and cattle were 28.21 %.During the study, 13660 ticks were collected from sheep, goats and cattle in Afyonkarahisar region. These were Rhipicephalus bursa (29.96 %), R. sanguineus (17.23 %), Haemaphysalis parva (16.88 %), Dermacentor niveus (15.09 %), R. turanicus (6.43 %), Hyalomma marginatum (4.93 %), Hae. sulcata (2.92 %), Hae. punctata (1.71 %), D. marginatus (0.46 %), H. detritum (0.2 %), H. anatolicum (0.09 %), H. excavatum (0.06 %), Ornithodoros lahorensis (2.35 %), Ornithodoros spp. nymph (1.09 %), Ornithodoros spp. larvae (0.05 %), Rhipicephalus spp. nymph (0.31 %), Rhipicephalus spp. larvae (0.04 %), Haemaphysalis spp. nymph (0.20 %) respectively.The highest infestation rates in sheep, goats and cattle were found in summer season, decreased gradually in spring, autumn and winter seasons. Rhipicephalus bursa adults were seem in November and April-September and adults of R. sanguineus and R. turanicus were encountered in April-August. The nymphs of Rhipicephalus spp. were only faced in June, November whereas Rhipicephalus spp. larvae were detected in November. Hyalomma marginatum adults were occurred February, April-October. H. detritum adults were determined August, April-June. Adults of H. excavatum were only seem May. Adults of H. anatolicum were August, May-June. Adults of D. niveus were encountered September-May. Adults of D. marginatus were detected July, September-May. Adults of Hae. parva and Hae. sulcata were determined September-May. Adults of Hae. punctata were observed September-April. Adults of Ornithodoros lahorensis and the nymphs of Ornithodoros spp. were detected January, November. Larval form of Ornithodoros spp. were only observed November.Correlations between the adults number of H. anatolicum and moisture was negative. The positive correlation with moisture for the adults number of Hae. parva, Hae. punctata (p ? 0.05).After controlling of 138 shelters and 103 sheepfolds inspected in the aspect of ticks and their development stages. In İscehisar district adults forms O. lahorensis were found cracks in the wall of barns. In Şuhut 30 Migrotus arvallis, 2 Spermophilus citellus gelengius, 7 Cricetulus migratoria, 2 Mus musculus were caught and examined for ticks but they were not found. In Hocalar district adult 5 D. niveus were found in a pasture on which sheep, goats and cattle were grazed.Key words: Afyonkarahisar, Sheep, Goat, Cattle, Tick