Reçetesiz ilaç kullanımı: üniversite hastanesine başvuran hastaların bilgi ve davranışları

Abstract

Giriş ve Amaç: Tüm dünyada etkisiz, yüksek maliyetli, yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı ciddi bir toplum sağlığı sorunu haline gelmiştir ve sağlık harcamaları içinde önemli bir yer tutmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, akılcı ilaç kullanımını `hastaların ilaçları klinik ihtiyaçlarına uygun şekilde kişisel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda, yeterli zaman diliminde kendilerine ve topluma en düşük maliyette almalarını gerektiren kurallar bütünüdür` şeklinde tanımlamıştır. Bu çalışmamızda, akılcı ilaç kullanımının önemi paralelinde Adnan Menderes Üniversitesi Hastanesi'ne başvuran hastaların reçetesiz ilaç kullanma davranışları ile bilgi düzeylerinin incelenmesini amaçladık.Gereç ve Yöntem: Çalışmanın evrenini Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi Öğretim Görevlileri Binasında yer alan tüm dahili branş polikliniklerine, 15 Aralık 2018– 15 Şubat 2019 tarihleri arasında başvuran 18 yaş üstü çalışmaya katılmayı kabul eden tüm hastalar oluşturmaktadır. Çalışma 831 gönüllü ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (ortalama standart sapma, frekans) yanı sıra gruplar arası karşılaştırmalarında t testi ve ᵪ² analizi kullanılmış, anlamlılık düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Bulgular: 831 katılımcının çoğunluğu kadın, evli, lise ve lisans/lisansüstü düzeyinde eğitime sahip, gelir düzeyi asgari ücret sınırının üstünde ve kentsel bölgelerde oturmaktaydı. Katılımcıların; %65,1'i (541 kişi) hastalandıklarında öncelikle hekime gitmekteydi. Erkekler, 40 yaş üstündekiler, evli olanlar, eğitim düzeyi lise altı olanlar, asgari ücretin üstünde aylık geliri olanlar, sosyal güvencesi olanlar rahatsızlandıklarında ilk olarak hekime danışmaktaydı. Reçetesiz ilaç kullanma durumu cinsiyet ve yerleşim yerine göre değişmemekteydi. Evde hiç ilaç bulundurmadığını belirtenlerin sayısı yarıdan azdı. Katılımcıların evde en çok bulundurdukları ilaç grubu ağrı kesiciler ( %50,3), en az bulundurulanlar ise alerji ilaçları ( %0,8) olarak tespit edildi. Evde ağrı kesici/ateş düşürücü ilaçları bulundurma cinsiyet, yerleşim yeri ve sosyal güvence durumuna göre değişiklik göstermemekteydi. Katılımcıların çoğunun basında reklamı yapılan ürünleri tedavi amaçlı olarak hiçbir zaman kullanmadığı tespit edilmiştir ( %83,8). Katılımcıların reçetesiz ilaç kullanımıyla ilgili bilgi düzeyleri 19 soru, 19 puan üzerinden değerlendirildi ve genel puan ortalaması = 9,44±4,88 olarak bulundu. Yaşı 40 ve altında olanların 40 yaşın üstünde olanlara, lise ve üstü eğitimli olanların daha az eğitimli olanlara, aylık geliri asgari ücretin üstünde olanların altında olanlara, kentsel bölgede yaşayanların kırsal bölgede yaşayanlara, sosyal güvencesi olanların olmayanlara göre reçetesiz ilaç kullanımı konusunda anlamlı ölçüde daha bilgili olduğu saptandı. Katılımcıların bilgi düzeyleri cinsiyete ve medeni durumlarına göre farklılık göstermemekteydi.Sonuç: Katılımcıların çoğunun rahatsızlandıklarında evdeki ilaçlardan kullanmadan ya da çevresindekilerin tavsiyelerini aramadan doğrudan hekime başvurduğu görülmüştür. Üçte birinden biraz fazlası genel olarak hiç reçetesiz ilaç kullanmadığını belirtmiştir. Çoğunluğu evlerinde en az bir ilaç bulunduruyordu ve evde en çok bulundurulan/kullanılan ilaçlar ağrı kesicilerdi. Antibiyotik bulunduranların sayısı ise oldukça düşüktü. Hastaların büyük çoğunluğu basında reklamı çıkan ürünleri tedavi amaçlı olarak kullanmadığını belirtmiştir. Kırk yaşın üstünde olanlar, lise ve üstü eğitimli olanlar, asgari ücretin üzerinde geliri olanlar ve sosyal güvencesi olanlarla kentsel gölgede yaşayanların bilgi düzeyleri daha yüksek olarak bulunmuştur.Anahtar kelimeler: ilaç, reçetesiz, akılcı ilaç kullanımı

Introduction and Purpose: The use of ineffective, costly, inaccurate and unnecessary drugs has become a serious public health problem and plays an important role in health expenditures all over the world. The World Health Organization describe rational drug use as; ''it is a set of rules that require patients to take medicines at the lowest cost to themselves and society in a sufficient time frame, at doses to meet their personal needs in accordance with their clinical needs.` In this study, we aimed to examine the rational drug use behaviors and information levels of patients admitted to Adnan Menderes University Hospital in parallel with the importance of rational drug use.Materials and Methods: The universe of the study is found in all internal branch outpatient clinics in The Building of Faculty of Application and Research Hospital of Aydın Adnan Menderes University all patients survey over 18 years of age who applied between 15 December 2018 and 15 February 2019. The study was carried out with 831 volunteers. T test and x² analysis were used in the evaluation of the study data, as well as the descriptive statistical methods (mean standard deviation, frequency) as well as cross-group comparisons, and the level of significance was accepted as 0.05 .Findings: The majority of 831 participants were women, married, high school and undergraduate/graduate, income level above the minimum wage limit and the majority lived in urban areas. The participants were; 65.1% (541 people) went to the physician first when they were ill. Men, over 40 years of age, married, those with a lower level of education, those with monthly income above the minimum wage, those with social security are first consult with physicians when they were ill. Non-prescription drug use did not change according to gender and settlement . The number of people who stated that they did not have any drugs at home was less than half . The most common drug group at home was painkillers (50.3%), and the least common allergy drugs ( 0.8%). The presence of painkillers / antipyretics at home did not differ according to gender, location and social security status . It was found that most of the participants never used the advertised products for treatment purposes (83.8%). The participants' level of knowledge of non-prescription drug use was evaluated on 19 questions, 19 points and the overall score average was = 9.44±4.88. Those aged 40 and under, those who are educated in high school or above are less educated, those with monthly income below the minimum wage, those living in rural areas of urban areas, social security were found to be significantly more knowledgeable about non-prescribed drug use. The information levels of the participants did not differ according to gender and marital status.Conclusion: It has been observed that most of the participants contacted the physician directly when they were ill without using the drugs in the house or looking for the advice of those around them. Just over a third of them have generally stated that they have never taken non-prescription drugs. Most of them had at least one drug in their home, and the most commonly kept/used drugs in the house were painkillers. The number of those who had antibiotics was very low. The majority of patients stated that they did not use products advertised in the press for therapeutic purposes. Those over the age of forty, those who are educated in high school and higher, those with income above the minimum wage and those with social security and those living in urban shadows have been found to have higher levels of knowledge.Keywords: drug, over-the-counter, rational drug use