Aferez donörlerinin afereze yönelik bilgi ve tutumlarının incelenmesi

Abstract

Kan transfüzyonun kullanım alanının genişlemesi ve donör havuzunun azalmasıyla aferez kan bağışına talep artmıştır. Toplumdaki aferez kan bağışı farkındalığının, bilgi düzeyinin ve konuyla ilgili tutumların belirlenmesi artan kan talebini karşılama açısından önemlidir. Bu araştırma, aferez kan bağışında bulunan donörlerin afereze yönelik bilgi ve tutumlarını belirlemek amacıyla, aferez kan bağışı için donör olarak kabul edilen 182 donörle, analitik-kesitsel tipte yapılmıştır. Veriler, literatüre dayanarak hazırlanan, uzman görüşü ve ön uygulamayla son şekli verilen `Yapılandırılmış Soru Formuyla` toplanmıştır. Dört bölümden oluşan form, donörlerin sözlü onamları alındıktan sonra, ilk üç bölümü aferez işlemi sırasında, yüz-yüze görüşme tekniğiyle, son bölüm işlemden sonra donörler tarafından doldurulmuştur.Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı istatistikler, Mann Whitney U, Kruskal-Wallis, One-way Anova testi kullanılmış, p<0,05 düzeyi anlamlı kabul edilmiştir. Afereze yönelik bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla, sorulan soruların doğru yanıtlarına `1 puan`, yanlış+bilmiyorum yanıtlarına `0 puan` verilmiş ve soruların kuder-richardson 20 güvenirlik değeri=0,782 bulunmuştur. Afereze yönelik tutum sorularına (14 soru) faktör analizi yapılmış, özdeğeri 1'den büyük, `Faktör 1: aferez kan bağışının önemi (α=0,906)` ve `Faktör 2: aferez kan bağışının etkileri (α=0,648)` olarak adlandırılan 2 faktör bulunmuştur. Katılımcıların yaş ortalamasının 34.8±10.4 olduğu, %94'ünün erkek, %67,6'sının evli, %36,8'inin üniversite-üstü eğitim düzeyinde olduğu ve çoğunluğunun daha önce kan bağışında bulunduğu (%84,6) saptanmıştır.Katılımcıların afereze yönelik toplam bilgi puanlarının ortalama düzeyde olduğu (55±15.2) saptanmıştır. Devlet memuru ve üniversite-üstü eğitim alanların afereze yönelik bilgi puanlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların `aferez kan bağışının önemi` ve `aferez kan bağışının etkileri` konusunda olumlu tutuma sahip olduğu belirlenmiştir. Kadınların, bekârların, 18-33 yaş grubunda olanların, devlet memurlarının, üniversite-üstü eğitim alanların, aferez kan bağışı konusunda bilgilendirilenlerin, ilk kez ve tanımadığı kişiye bağışta bulunanların aferez kan bağışının önemine yönelik olumlu tutuma (p<0,05) sahip olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, katılımcıların aferez kan bağışı konusunda bilgi düzeylerinin ortalama seviyede olduğu; aferez kan bağışının etkilerinden ziyade, aferez kan bağışının önemine yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu görülmektedir. Donörlerin, işlem öncesinde aferez kan bağışı ve önemi konusunda bilgilendirilmesi, alıcının enfeksiyon bulaş riskini azaltması ve donörlerin tutumlarını olumlu yöne kaydırması açısından önerilmektedir.

Demand for apheresis blood donation (ABD) has increased as using blood transfusion has expanded and donor pool has decreased. Determination awareness of the ABD in society, the level of knowledge and attitudes related to the issue's important for meeting the increasing blood demand. This research was conducted in an analytical-cross-sectional type with 182 donors, who are considered donors for apheresis blood donation, in order to determine the knowledge and attitudes of donors in apheresis blood donors.The data were collected through a `Structured Question Form` which was prepared based on the literature and was finalized by expert opinion and preliminary application. The four-part form, after the donor's verbal consent was received, the first three sections were filled with the face-to-face interview technique during the apheresis process, the last section was filled by the donors after the donation.In the evaluation of the data, descriptive statistics, Mann Whitney U, Kruskal-Wallis, One-way Anova test were used, p <0.05 was accepted significant. In order to determine the level of knowledge for apheresis, `1 point` was given to the correct answers, and `0 points` to the answers of wrong+do not know of the questions asked, and kuder-richardson 20 reliability were found=0,782 values of the questions. Factor analysis was conducted on attitude questions (14 questions), which have an eigenvalue greater than 1, two factors called `Factor 1: importance of apheresis blood donation (α = 0.906)` and `Factor 2: the effects of apheresis blood donation (α = 0.648)` were found.It was determined that the mean age of the participants was 34.8 ± 10.4, 94% were male, 67.6% were married, 36.8% were in the university level and most of them had blood donations (84.6%). Participants' mean total knowledge scores for apheresis was detected to be average (55±15.2). It was determined that the knowledge scores of the public servants and the university-level educated persons are higher. It was found that participants have a positive attitude on `importance of apheresis blood donation` and `the effects of apheresis blood donation`. It was determined that women, singles, in the 18-33 age group, public servants, university-level educated persons, informed about apheresis blood donation, for the first time and donors who do not recognize had a positive attitude (p<0,05) on the importance of apheresis blood donation.In conclusion, participants' level of knowledge on apheresis blood donation is on average level; it was seen that the attitudes towards the importance of apheresis blood donation are more positive than the effects of apheresis blood donation. Informing donors about apheresis blood donation and importance before the procedure is suggested in terms of reducing receiver's risk of infection and shifting donor's attitudes in positive direction.