Görme engelli çocuklar için okulöncesi eğitim mekanlarının duyusal deneyimler bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Okulöncesi eğitim, görme engelli çocukların gelişimlerinin ve toplumsal hayata katılımlarının desteklenmesi açısından önem taşımaktadır. Görme engelli bireyler için eğitim olanağı sağlanmasında mekan, eğitsel stratejileri destekleyen önemli bir bileşen olarak değerlendirilmektedir. Görme engellilerin mekanı algılaması ve yaşamı anlamlandırabilmesi, kısmen görme ile birlikte dokunma, koklama ve kinestetik duyumlar aracılığıyla gerçekleşmektedir. Dolayısıyla, görme engelli çocuklar için eğitim mekanlarında çoklu duyusal deneyimlerin sağlanabilmesi gerekmektedir. Engellilik, günümüzde çevresel etkenler nedeniyle oluşan bir durum olarak görülmekte; engelli bireylerin gereksinimleri ve deneyimleri ışığında tasarlanan mekanların engelleri ortadan kaldırabildiği düşünülmektedir. Bu amaçla tez çalışmasında, görme engelli bireylerin yaşamında önemli bir etkisi olan okulöncesi eğitim mekanlarının duyusal deneyimler açısından geliştirilmesini sağlayabilmek hedefiyle, kullanıcı mekan etkileşiminin incelendiği bir araştırmanın yapılması amaçlanmıştır. Çoklu duyusal deneyimler sağlayan eğitim ortamlarının desteklediği kazanımlar araştırmada `konfor koşullarına uygun ortam, güvenli ortam, yön bulmayı destekleyen ortam, bağımsız hareketi destekleyen ortam ve mekansal hafızada tanımlanabilir ortam` olarak tanımlanmış ve her kazanım kapsamında mekânı değerlendirmeye yönelik kriterler oluşturulmuştur. Tezin alan çalışması bölümünde, görme engelli çocukların eğitim aldığı bir okulöncesi eğitim ortamı belirtilen çerçevede incelenmiştir. Araştırmanın bu sürecinde, çocukların seslerini duyabilmek ve mekan kullanımlarını anlayabilmek amacıyla bire bir görüşme ve katılımcı gözlem yöntemlerinden yararlanılmıştır. İncelenen eğitim ortamının duyusal deneyimler açısından görme engelli çocukların gereksinimlerini yeterli ölçüde desteklemediği görülmüştür. Bu çalışmada, görme engelli çocuklar için okulöncesi eğitim mekanlarının duyusal deneyimler bağlamında geliştirilmesine yönelik bir öneri sunulmaktadır. Araştırmanın, tasarım süreçleri için bir rehber niteliği taşıyabileceği; görme engelli çocukların gereksinimlerine uygun eğitim ortamlarının tasarlanabilmesi ve böylece okulöncesi eğitim sürecinde `mekansal destek` anlayışının hayata geçirilmesi açısından katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Preschool education is important in providing support for the development and participation of visually impaired children in social life. In providing education for visually impaired individuals, space is considered as an important component supporting educational strategies. Visually impaired people's perception of the space and make sensing the life occur, partly through vision and also through touch, smell and kinesthetic sensations. Therefore, multiple sensory experiences should be provided in educational venues for visually impaired children. Disability is now considered to emerge as a result of environmental factors. It is thought that spaces designed by taking into consideration the needs and experiences of disabled people can help eliminate the existing barriers. For this purpose, this thesis study aims to examine user space interaction so as to enhance the preschool spaces, which have an important influence on the lives of visually impaired children, in terms of sensory experiences. In this research achievements supported by educational environments providing multiple sensory experiences are defined as environment suitable for comfort conditions, safe environment, environment that supports direction finding, environment that supports independent movement, and environment that can be defined in spatial memory, and the criteria for evaluating the space within the scope of each acquisition are defined. In the field study section of this thesis, a preschool education environment in which visually impaired children receive education is examined within the framework mentioned above. In this part of research, one-to-one interviews and participant observation methods have been used to hear children's voices and to understand their use of space. It is understood that the educational environment that this thesis has examined does not adequately support the needs of visually impaired children in terms of sensory experiences. In this study, a proposal is presented for the development of preschool education places for visually impaired children in the context of sensory experiences. The study may serve as a guide for design processes; It is thought that it will contribute to the design of educational environments that are appropriate for the needs of visually impaired children and thus implementining the `spatial support` concept in preschool education process.